Is melamine servies gevaarlijk? "Niet per definitie giftig, maar opletten hoe je het gebruikt"

Onlangs besliste Europa om de borden en bekers uit bamboevezels en melamine uit de winkel te halen. Dat komt door een administratieve reden. Maar de beslissing voedt de ongerustheid rond melamine nog meer. Over die stof is er al een aantal jaren ongerustheid omdat er na verloop van tijd schadelijke deeltjes zouden kunnen vrijkomen. 

Koen Wauters, wetenschapsjournalist van VRT NWS, legt uit hoe dat precies zit. 

Kunsthars met ureum

Wauters stelt meteen gerust: "Producten met melamine zijn niet per definitie giftig, maar we moeten wel opletten hoe we die gebruiken."  

Voor de duidelijkheid, er is geen probleem met bamboe, wel met het product dat gebruikt wordt om van bamboe servies te maken. Dat is melamine, een soort kunststof waarmee ze die bamboevezels aan elkaar kunnen plakken. Melamine is een kunststof maar het is geen plastic. Het is een kunsthars die al jaren gebruikt wordt om stoffen hard en waterbestendig te maken. Wauters weet er een paar leuke weetjes over te vertellen. "De stof is al in 1834 ontdekt door de Duitse scheikundige Von Liebig, ook uitvinder van…. het Liebig-bouillonblokje! Melamine wordt vooral gemaakt uit ureum, een stof die we ook in onze urine terugvinden." 

Melamine wordt voor heel wat gebruikt: de toplaag van een laminaatvloer bestaat bijvoorbeeld ook uit melamine. Maar het is uiteraard niet de bedoeling dat je de stof opeet of dat ze op de één of andere manier in je voeding terechtkomt. "Melamine is vooral schadelijk voor de nieren", zo weet Wauters. "Je kan er nierstenen van krijgen."

Tien jaar geleden was er nog een groot schandaal in China waarbij fabrikanten melamine hadden toegevoegd aan melkpoeder. Meer dan 50.000 baby’s hebben toen nierproblemen gekregen. De fabrikanten zijn trouwens ter dood veroordeeld.

Mogelijk risico bij hoge temperaturen

Koen Wauters wil zeker geen paniek zaaien als het gaat over Melamine. "Zoals altijd in de toxicologie geldt de regel: de dosis maakt het gif. Melamine, en meer bepaald een onderdeel er van (formaldehyde), kan vrijkomen als de bekers, borden of andere voorwerpen te veel verwarmd worden met hete dranken, of in de vaatwasser. 70 graden wordt gezien als de maximumtemperatuur."

Ook slijtage houdt een mogelijk risico in. "Als het servies verslijt, dan kan die kunststof ook vrijkomen onder de vorm van microscopisch kleine deeltjes", zo vertelt Wauters. 

Dus, af en toe wat koude melk er uit drinken: geen probleem. Dagelijks koffie er in, en daarna in de afwasmachine: dat is geen goed idee. Dan blijven die losgekomen giftige stoffen erin plakken en komen ze in je koffie terecht. 

Wauters benadrukt ook dat de producten met melamine die je kan kopen in de overgrote meerderheid van de gevallen veilig zijn. "Het voedselagentschap doet veel controles. Er is ook heel wat verschil tussen de serviezen: sommigen bevatten meer melamine dan bamboe, anderen bevatten net heel weinig melamine." Al is dat laatste niet gemakkelijk om in te schatten als consument. Je weet niet altijd hoeveel er van die stof in zit. Je kan dus maar beter op veilig spelen en melamine servies enkel gebruiken voor koude dranken en koud eten.  

Wat zijn de alternatieven?

Gewone keramiek en glas zijn nog altijd de veiligste materialen omdat er geen deeltjes kunnen vrijkomen als je het opwarmt. In de microgolf geldt sowieso de regel dat je alles opwarmt in glas. Al heeft glas natuurlijk het nadeel dat het breekbaar is. 

Roestvrij staal is een goed alternatief voor bekers. Je kan daar geen kleurrijke prints op zetten en dus vinden kinderen het minder leuk maar het is wel veilig. Sommige plastics zijn ook veilig, maar niet pvc en geen plastics met bisfenol A of Ftalaten, want daar zijn ook risico’s aan. Siliconen zijn veilig, maar die zijn minder hard en dat kan ook nadelig zijn.