Psycholoog Ernst Koster: "Verminder vluchtmisdrijven door een stappenplan in de rijopleiding op te nemen"

"Het is interessant om vanuit het standpunt van de dader te kijken hoe zo'n beslissing tot stand komt. Het gaat niet om die mensen goed te praten, maar we moeten beseffen dat er in deze context alleen maar slachtoffers zijn." 

"Een belangrijk element bij het nemen van een beslissing, is de setting. Je zit eerst in een veilige auto, zeer comfortabel en prettig, en dan gebeurt er plots een ongeluk dat je niet hebt zien aankomen. Die verandering van setting zorgt ervoor dat je heel makkelijk in een vluchtreflex geraakt. Dat betekent niet dat je daar niets aan kan doen."

Natuurlijke vluchtreflex

"Terwijl het slachtoffer bezig is met de bedreiging van de auto en de lichamelijke gevolgen van het ongeluk, denkt de bestuurder heel makkelijk: 'Oei, wat heb ik hier nu misdaan? Heb ik hier geen schuld?'. Zit je in een situatie waar je teveel hebt gedronken of zonder papieren rijdt, dan zal je nog sneller gaan redeneren 'oei, oei, ik zit hier helemaal fout.'"

"Een van de dingen die ons angstsysteem doet bij gevaar is heel erg kijken naar de vluchtmogelijkheden. Normaal zal je verantwoordelijkheidszin die angst wel overnemen en zeggen, 'ja, wacht, ik ga eerst uitstappen, de politie bellen, bij het slachtoffer blijven'. Opnieuw: alcohol speelt een rol bij dit type beoordelingsvorming, alcohol maakt het problematischer, maar niet alle vluchtmisdrijven worden gepleegd onder invloed van alcohol of andere middelen. Dat is slechts in de helft van de misdrijven het geval."

"Je moet dus de natuurlijke vluchtreflex actief tegengaan. En hierbij is het belangrijk dat je een soort standaardprocedure in je hoofd hebt, van 'wat ga ik doen als dat dit ooit gebeurt?'" 

"Omdat zo'n situaties zo weinig voorkomen ben je er totaal niet klaar voor. Binnen de rijopleiding zou je er werk van kunnen maken om via, bijvoorbeeld, virtual reality dit soort situaties heel levendig aan te brengen. Zodat je een soort protocol, een soort stappenplan, ontwikkelt waarop je kan terugvallen als je iets dergelijks overkomt." 

"Ik denk dat we best veel kunnen leren van beroepen die veel te maken hebben met moeilijke beslissingen onder bedreigende omstandigheden. Denk aan de politie, de brandweer. Daar hebben ze voor een heleboel verschillende situaties vaste protocollen waarin staat welke stappen ze moet zetten in welke situatie. Om ervoor te zorgen dat je op die momenten vanuit een emotionele reflex geen onverstandige beslissingen gaat nemen." 

Kan het iedereen overkomen? 

"De vluchtreflex in dat soort extreem bedreigende situaties is bij iedereen voor een stukje aanwezig. De reflex zal uiteraard sterker aanwezig zijn als je iets mispeuterd hebt, als je teveel gedronken hebt, bijvoorbeeld. Maar als we een training hebben gekregen, als we zo'n situatie hebben kunnen oefenen of visualiseren, dan kan je die reflex zeker aan de kant zetten en beseffen: 'Wat ik hier ook doe, ik blijf beter bij het slachtoffer'." 

"Natuurlijk zijn er veel mensen die zich later aanmelden, maar dan is het kwaad al geschied. Voor het slachtoffer, uiteraard, maar ook voor de dader. Want leef maar eens met het schuldgevoel dat je iemand hebt achtergelaten. Van het moment dat je vertrekt, is het om zeep. Dat zijn stappen waar je nooit meer op terug kan komen."