Kristien Hemmerechts in De Rotonde: "Omhels de positieve dingen in je leven"

"Door psychische problemen bespreekbaar te maken, vergroot je de kans op behandeling en genezing. Het minst productieve wat je kan doen als er problemen zijn, is ze onder het tapijt schuiven, want zo blijft het probleem natuurlijk bestaan. Het centrale idee is dat zowel de persoon die het probleem heeft, als de omgeving er over gaat praten en vooral - wat ik zelf het belangrijkste vind - luisteren. Dat is één van de dingen die ik geleerd heb in het leven, dat heel veel mensen dingen niet willen horen. En dat is wat 'Te Gek!?' wil: mentale gezondheid, psychische problemen, bespreekbaar maken. Ervoor zorgen dat mensen die met zo'n problemen worstelen er makkelijker over kunnen praten met hun omgeving."

'Brede heupen'

Ook voor Kristien Hemmerechts bleek het niet makkelijk om te praten over haar zus. "Mijn tweede roman 'Brede Heupen' is verschenen in 1989 en is opgedragen aan V. V is mijn zus, Veerle. Op dat moment durfde ik haar volledige naam nog niet te vermelden. Het verhaal is gefictionaliseerd, maar gaat over twee zussen Laura en Elza. Laura is opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis, Elza niet. Elza is ervan overtuigd dat zij en haar zus op een bepaald moment van plaats gaan wisselen. Dat heb ik ook lang gedacht. 'Ze hebben ons Veerle in de psychiatrie gestopt, dus eigenlijk kan het ook mij overkomen.' Nu denk ik dat niet meer. Ik ben 65, te oud om mij nog in psychiatrie te stoppen (lacht)."

"Mijn zus en ik lijken fysiek en qua karakter heel erg op elkaar. Als kind waren wij altijd samen. Dezelfde school, dezelfde jeugdbeweging, dezelfde turnclub, alles was samen. Dat zij op een bepaald moment in de psychiatrie is verdwenen, is voor mij heel traumatiserend geweest. Het is iets wat ik tot op de dag van vandaag niet begrijp: hoe kan het dat iemand die zo op mij lijkt, die zo close is, daarin verdwijnt en dat ik gewoon leef. Ik stel het me voor als een lijn met aan de ene kant het gebied waar zij zit, en aan de andere kant waar ik ben. En ik heb haar nooit kunnen terughalen naar ‘mijn’ kant." 

"Wie het niet meemaakt, als familielid of als persoon die getroffen wordt door psychische problemen, kan zich niet beginnen voor te stellen wat het betekent, wat het doet met een gezin. Het ergste is het uiteraard voor mijn zus. En vervolgens voor mijn moeder. Ze heeft daar heel veel pijn van, nu nog altijd. We weten dat Veerle het moeilijk heeft, dat ze veel pijn heeft, last van paranoia, heel veel onrust. Je zou haar willen kunnen helpen en je kunt het niet." 

Herkenbaar

"Tegenwoordig bestaat het begrip 'KOPP kinderen', kinderen van ouders met psychiatrische problemen. Als ik getuigenissen lees van zulke kinderen, is dat heel herkenbaar. Want op zich was ik eigenlijk al twintig toen het echt doordrong dat er iets was met mijn zus. Voordien vond ik het, eerlijk gezegd, vooral ambetant. Dat ze 's nachts huilde (we deelden een kamer), bijvoorbeeld, dat vond ik ambetant. Ik wou gewoon slapen, maar probeerde haar wel te troosten, ook al opdat het zou ophouden en ik zou kunnen slapen. Verder dan dat ging het niet. Pas toen ik twintig was en er met een vriendin over praatte en vroeg of het normaal was, is het echt doorgedrongen." 

"Gelukkig heb ik vaak op cruciale momenten in mijn leven mensen ontmoet die mij duidelijk meegaven: 'Jij bent niet je zus. Jij bent jij en jij bent oké.' Want ik heb daar heel lang mee gezeten, met de schrik dat ik was zoals zij. En ook met de vraag wie ik dan wel was, als ik niet was zoals zij." 

"Ik voel mij heel schuldig omdat ik haar niet heb kunnen redden. Net als mijn moeder en mijn broer, denk ik. Ik weet dat ik enkele keren voor andere kwetsbare mensen een heel positieve rol heb kunnen spelen. Dat ik ze, zoals ik dat noem, aan deze kant heb kunnen houden. Gewoon omdat ik zag wat er aan de hand was. Voor haar heb ik dat niét kunnen doen." 

Focus op het positieve

"Ik wil mensen redden uit het moeras van de psychische ziekte. Don't go there! Blijf daar weg! Ja, je kan depressief zijn, je kan dit of dat hebben, maar maak die gevoelens niet groter. Laat ze zijn wat ze zijn. Focus je op het positieve dat er is in je leven. Dat is ook wat ik zelf doe. Er zijn in mijn leven heel wat moeilijke dingen gebeurd, maar er zijn ook fantastische dingen gebeurd. Kijk naar het goeie." 

"De grote vraag voor mij is en blijft: hoe komt het dat sommige mensen niet in staat zijn om het positieve dat er is te zien, terwijl andere mensen die maar iets heel kleins positiefs hebben zich daar wel op kunnen focussen. Ik heb een paar keer, op basis van eigen ervaring, aan mensen kunnen zeggen 'Ja, lieve schat, alles wat je mij zegt, is waar en ook heel erg, maar "life is a piece of shit" maar het is ook fantastisch. Leef met je verdriet en trauma's. Ze zijn een deel van wie je bent, maar er zijn ook andere dingen. Ga nu ook eens kijken naar de zon die schijnt, naar het positieve, naar het goeie. Want in elk leven zijn er ook positieve dingen. Omhels die. Focus je daarop. Ik heb dat kunnen doen voor een aantal mensen en ook voor mezelf, en ik heb dat niet kunnen doen voor mijn zus. En daarmee moet ik leven. Maar pas op, voor mij is dat niet het ergste. Het is vooral erg voor haar."