de inspecteur
Het leven is wel duurder geworden, onze winkelkar (nog) niet
wo 8 dec. - 0:31
Wat werd duurder en wat niet?
Ja, het leven is zeker duurder geworden. Vooral gas, elektriciteit en brandstof kosten veel meer dan vorig jaar. De indexstijging in november is het beste bewijs: er kwam een stevige 5,6% bij. Met andere woorden: het leven werd op een jaar tijd gemiddeld 5,6% duurder. Door het systeem van de index krijgen heel wat werknemers pas vanaf januari een loonsverhoging.
Net alleen energie werd duurder. “Je voelt de hogere prijzen ook wanneer je een nieuwe auto koopt”, zegt arbeidseconoom Stijn Baert van de UGent. “Kranten en tijdschriften werden duurder door de papierschaarste. Bankkosten stegen met 6%. En zwangerschapstesten, voorbehoedsmiddelen, bloemen en planten werden zo’n 7% duurder.”
De meeste producten in de supermarkt werden 1 à 2 procent duurder. Dat is een heel normale, gezonde stijging. Maar veel werknemers krijgen pas vanaf januari meer loon.
Dat wil echter niet zeggen dat de prijzen in de supermarkt even fel gestegen zijn. Baert neemt de cijfers van de index er even bij: “De meeste producten in de winkels kenden een normale prijsstijging van 1 à 2 procent. En dat is goed voor onze economie, het zorgt ervoor dat mensen hun geld blijven uitgeven."
Maar bij heel wat dagelijkse producten was de stijging net minder uitgesproken: "Voeding werd maar 0,5 procent duurder op een jaar tijd. Fruit werd zelfs 5% goedkoper.”
Daar staat tegenover dat sigaretten en alcoholische dranken dan weer iets duurder werden. “Het hangt er maar van af wat je allemaal in je kar legt”, zegt Baert. Maar de grote prijsstijgingen deden zich dus voornamelijk voor buiten de muren van de supermarkten.
Voeding werd op een jaar tijd maar 0,5% duurder. Fruit werd zelfs 5% goedkoper.
Ons gevoel zegt iets anders
Hoe komt het dan toch dat we het gevoel hebben dat winkelen zoveel duurder is dan vroeger? Volgens gedragseconoom Barbara Briers (UGent, IESEG management School) heeft het te maken met de algemene sfeer in onze maatschappij: “We krijgen tegenwoordig veel negatief nieuws te verwerken. Over corona, het klimaat, energie, vluchtelingen... Dat zorgt voor een gevoel van crisis en van onzekerheid. We zijn geneigd om dat gevoel ook door te trekken in naar andere domeinen.”
Doorgaans zijn we helemaal niet zo prijsgevoelig, weet Briers uit onderzoek. “Van 50% van alles wat we in onze winkelkar leggen, kennen we meestal niet eens de prijs. Dat is nu anders: door de crisissfeer gaan we ons meer op de prijs focussen, als een soort houvast. We stellen onszelf vaker dan vroeger de vraag ‘wat zou ik voor hetzelfde geld kunnen kopen?’. Dat noemen we in de vaktaal de opportuniteitskost.”
Het zijn vreemde tijden. Door onze onzekerheid gaan we anders beslissen en wordt vooral de prijs een belangrijker argument. Daardoor focussen we vaker dan vroeger op hoeveel iets kost.
Volgens Briers is het een heel natuurlijke reactie, vergelijkbaar met de manier waarop mensen reageren wanneer ze onder stress komen te staan. “En op zich is het ook een goede reactie, die ons helpt wanneer we ons onzeker voelen. We focussen meer op de prijs als argument om iets wel of niet te kopen. We reageren bijvoorbeeld ook meer argwanend op promoties.”
Komt daar nog bij dat we door corona vaker online zijn gaan shoppen. “Op het internet kan je heel goed prijzen vergelijken. We trekken die lijn ook meer en meer door bij een bezoek aan de supermarkt. Er zijn tegenwoordig ook apps als PingPrice of Sjoprz waarmee je makkelijk prijzen in de winkels kan vergelijken.”
Door de prijs van een product voor onszelf vaker centraal te stellen, richten we er automatisch meer onze aandacht op.
Econoom Stijn Baert spreekt in dat verband ook over ‘verliesaversie’. “Wanneer een product duurder wordt, raakt dat ons meer dan wanneer dingen goedkoper worden. Denk maar aan de sociale media: daar zie je wel eens foto’s van sterk gestegen prijzen, maar wanneer iets plots goedkoper is toetert niemand erover.”
Dat fenomeen versterkt het negatieve gevoel ook bij anderen. “We zoeken nu eenmaal graag bewijzen voor de dingen die we zelf geloven. We gaan eenzijdig op zoek naar argumenten die in lijn liggen met de onze verwachtingen om ons eigen standpunt te bewijzen.”
We zien vaak alleen maar wat we willen zien en bedriegen onszelf maar al te graag wanneer het ons goed uitkomt.
Als we eerlijk zijn, moeten we toegeven dat we vaak ook zelf creatief omspringen met de waarheid, zegt Barbara Briers. “Velen van ons maken mentale budgetten op voor aankopen, bijvoorbeeld 100 euro voor de wekelijkse winkelkar in de supermarkt. Wanneer we dat bedrag overschrijden, zijn we een beetje verontwaardigd.”
Maar dat verandert wanneer we ons laten gaan en iets duurs in de kar leggen. “Dan springen we plots heel flexibel om met dat mentale budget. We zoeken naar manieren om die grote uitgave voor onszelf te verantwoorden, en plots is dat dure kasticket geen issue meer.”
Trek het je niet aan
Op zich is het een goede reflex om prijzen te bekijken. Maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat we daar doodongelukkig van worden. Met deze tips van Barbara Briers kun je dat wrange gevoel te lijf gaan:
- Koop verse producten, daar valt de prijsstijging al bij al mee.
- Meet je uitgaven over een langere termijn (bijvoorbeeld een maand). Dat kan intussen in heel wat bank-apps.
- Winkel gericht: bekijk je voorraad, maak een lijstje en houd je eraan.
- Denk niet in termen van producten, maar in functie van maaltijden. Dat maakt het makkelijker om in te kopen en je hebt veel minder overschotten.
