Burgemeesters van kleinere gemeenten willen niet fuseren

De voorbije week kwamen 262 van de 300 Vlaamse burgemeesters langs bij de regionale redacties van Radio 2 voor de Burgemeestersmarathon. Radio 2 polste naar hun beloftes en vroeg ook specifiek naar wat ze zeker niet van plan zijn de komende 6 jaar. Heel wat burgemeesters gaven spontaan als antwoord dat ze zeker niet vrijwillig zullen fuseren met andere gemeenten.

Vlaanderen telt nu 300 gemeenten, dat zijn er 8 minder dan vorig jaar. Dat komt omdat een aantal gemeenten vanaf 1 januari vrijwillig gefuseerd zijn, 9 gemeenten in Oost-Vlaanderen, 2 in Antwerpen en 4 in Limburg. In West-Vlaanderen en Vlaams-Brabant waren er geen fusies.

De Vlaamse regering stimuleert fusies. Veel gemeenten zijn te klein en hebben te weinig geld om al hun taken goed uit te voeren. Vaak werken ze dan samen, in intercommunales, bijvoorbeeld om huisvuil op te halen. Maar de Vlaamse regering vindt het nog beter om te fuseren. Dat moet zorgen voor een betere dienstverlening, bijvoorbeeld in een rustoord, of meer investeringen, bijvoorbeeld in een zwembad. De Vlaamse regering moedigde de voorbije fusies financieel aan. Van gemeenten die voor eind 2017 lieten weten dat ze zouden fuseren, nam de regering een deel van de schulden over. Maar bij het begin van de nieuwe legislatuur is er over het algemeen weinig animo bij de burgemeesters voor een vrijwillige fusie.

VVSG: “Schrik om opgeslorpt te worden door de centrumsteden”

De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) stelt vast dat veel kleine gemeenten angst hebben om opgeslorpt te worden door de centrumsteden. Voorzitter Wim Dries: “Ik denk dat die vrees niet abnormaal is. Als je een kleine gemeente bent en je gaat op in een groter geheel, dan is dat vaak niet zo aangenaam voor die gemeente. Al denk ik wel dat er in het verleden veel voorbeelden zijn van ‘76 tot ‘82 van gemeenten waar een fusie geslaagd is. Het zal een beetje afwachten zijn hoe de toekomst evolueert.”

Wim Dries (CD&V) is zelf burgemeester van Genk: “Als er vanuit de buurgemeenten interesse komt om met ons te fuseren ben ik zeker bereid om te praten, maar ik ben nog door niemand gecontacteerd.” Volgens Dries is een fusie niet per definitie goedkoper. “Een fusie is vooral interessant om de slagkracht van gemeenten te verhogen. Kleine gemeenten krijgen vaak alle taken die ze opgelegd krijgen van de overheid niet meer uitgevoerd. Het is dus interessant om de krachten te bundelen. De VVSG is dus voor meer samenwerking, maar voor ons hoeft dit niet per definitie door fusies.”

West-Vlaanderen: niemand wil fusie

In West-Vlaanderen wil geen enkele burgemeester vrijwillig fuseren. "Lendelede is een bestuurskrachtige gemeente", zegt burgemeester Carine Dewaele (CD&V). "We zijn financieel gezond en we kunnen perfect alleen de toekomst aan". Ook het kleine Zuienkerke is niet van plan om op vrijwillige basis samen te smelten met andere gemeenten. Samenwerken kan wel, zegt burgemeester Alain De Vlieghe (Lijst Burgemeester). "Wij hebben een prachtige samenwerkingsovereenkomst met de buren van Blankenberge, Brugge en De Haan. Die wil ik zelfs nog versterken. Maar vrijwillig fuseren gaan we zeker niet doen. Zuienkerke is een bloeiende gemeente en onze inwoners zijn heel tevreden."

Oost-Vlaanderen: Ronse wil fuseren maar mag niet

Heel wat Oost-Vlaamse burgemeesters zijn uitgesproken tegen een fusie. Onder meer Gavere, Zottegem, Wortegem-Petegem, Sint-Lievens-Houtem, Sint-Gillis-Waas, Ninove, Merelbeke en Horebeke hameren op hun eigenheid en willen die liever niet opgeven. Ze zien een fusie op korte termijn niet zitten. Kleine gemeenten beseffen wel dat er mogelijk een verplichting komt om samen te werken. Zo gaven heel wat burgemeesters toe dat er achter de schermen al gesprekken zijn geweest met buurgemeenten over een mogelijke samenwerking.

Maar er zijn ook gemeenten die uit de boot lijken te vallen. Zo vindt Eeklo in het Meetjesland moeilijk een partnergemeente, al lonken ze zelf naar gemeenten uit het krekengebied. Wetteren kampt met een soortgelijk probleem, ook die gemeente lijkt uit de boot te vallen bij de informele fusiegesprekken die nu plaats vinden.

De enige stad die expliciet aangeeft wel te willen fuseren is Ronse. Maar daar wringt een ander schoentje. De stad mag niet aan schaalvergroting doen, omdat ze een bijzonder statuut heeft. Ronse is namelijk een faciliteitengemeente en valt daarom buiten een mogelijke fusieronde. De stad heeft al stappen ondernomen om het statuut als faciliteitengemeente te laten herbekijken, voorlopig zonder succes. Als er toch een doorbraak zou komen, dan wil Ronse graag met onder meer Kluisbergen en Maarkedal samenzitten.

Antwerpen: niemand wil fuseren met ‘t Stad

Ook in de provincie Antwerpen staan heel wat burgemeesters niet te springen voor een fusie. Onder andere Aartselaar, Baarle-Hertog, Herenthout, Malle, Vosselaar, Willebroek, Zandhoven en Zwijndrecht geven aan dat ze graag zelfstandige gemeenten blijven. Burgemeester Luc Van Hove (CD&V) van Zandhoven: “Wij hebben een fantastisch dorp, wij zijn al een fusie van 5 deelgemeenten, dat is heel goed gelukt. Wij hebben een bestuurskracht om u tegen te zeggen en de inwoners zijn heel tevreden. Het zou gek zijn om dat allemaal weg te gooien.”

Enkele burgemeesters nemen al voorzorgen voor als ze in de toekomst gedwongen worden om te fuseren. Het valt op dat veel gemeenten schrik hebben om opgeslorpt te worden door de stad Antwerpen. Wommelgem is daarom zelfs al gestart met fusiegesprekken. Burgemeester Frank Gys (N-VA): “Als we die fusiegesprekken niet zouden aangaan, dan vrees ik dat de stad Antwerpen ons zal oppeuzelen en dat wil ik absoluut vermijden. De eerste initiatieven zijn genomen met Wijnegem. In een latere fase kijken we ook naar Ranst, dan kunnen we ons samen verankeren als tegengewicht van de stad Antwerpen.” Ook Zwijndrecht wil absoluut géén fusie met de stad Antwerpen.

De burgemeester van Hove gaat er van uit dat een fusie op lange termijn onvermijdelijk is. Koen Volkaerts (N-VA) wil daarom graag al eens polsen bij andere gemeenten: “We gaan eerst een paar liefjes of vrijers zoeken en uiteindelijk kom je tot een huwelijk. We moeten aftasten, maar we zullen uiteindelijk deze of volgende legislatuur gefuseerd worden.” En ook Lint sluit een fusie met Kontich of met een andere gemeente niet uit.

Vlaams-Brabant: Herne overweegt fusie met Galmaarden

In Vlaams-Brabant reageren veel burgemeesters terughoudend op fusieplannen. Heel wat gemeenten willen hun eigenheid behouden. Maar kleine gemeenten beseffen wel dat er mogelijk ooit een verplichting zal komen. Burgemeester Wim Goossens (CD&V) van Roosdaal ziet een fusie met Ninove (Oost-Vlaanderen) absoluut niet zitten. “Als we ooit verplicht worden om samen te gaan, dan liever met een buurgemeente zoals Gooik, Liedekerke, Ternat of Lennik.”

Burgemeester Kris Poelaert (CD&V) van Herne wil wel een fusie met Galmaarden overwegen. Herne en Galmaarden hebben sowieso al afgesproken om nauwer samen te werken. Maar daar komt zonder kader niet veel van in huis, merkt Kris Poelaert op.  

Limburg: vooral de kleine gemeenten zijn tegen een fusie

In Limburg valt op dat de burgemeesters van de grotere steden (Hasselt, Genk, Sint-Truiden, Lommel en Beringen) bereid zijn om fusiegesprekken aan te gaan als hun buurgemeenten daar om vragen. Maar dat zal niet voor meteen zijn, want de kleinere buurgemeenten willen liever zelfstandig blijven. Onder meer Nieuwerkerken, Heusden-Zolder, Lummen, Zonhoven en Gingelom zijn hevige tegenstanders van een fusie.

Volgens burgemeester Steven Mathei (CD&V) van Peer is er weinig animo voor nieuwe fusies omdat het financiële voordeel verstreken is. “Het is wachten tot na de verkiezingen in mei, daarna zal wellicht hier en daar opnieuw gepraat worden. Volgens mij is het belangrijk om in alle gemeenten na te denken over waar we de komende 20, 30, 40 jaar naar toe willen: hoe kunnen we een antwoord bieden op alle uitdagingen? Dan denk ik dat we samenwerkingen moeten bekijken en ik denk dat fusies daar zeker bij horen".

Burgemeester Dirk De Vis (CD&V) van Ham is al sinds jaar en dag een uitgesproken voorstander van fusies. Vroeger stond hij naar eigen zeggen helemaal alleen met zijn pleidooi. Hij heeft het gevoel dat het thema toch bij meer en meer gemeenten geen taboe meer is.

En hoe zit het met de Limburgse faciliteitengemeenten? Burgemeester Huub Broers (N-VA) van Voeren wil wel fuseren met Riemst, maar de huidige wetgeving verbiedt dat (hetzelfde verhaal als in Ronse). Herstappe is met 88 inwoners de kleinste gemeente van Vlaanderen en wil dat graag zo houden.