Waarom toch dat schuldgevoel?

We hebben verschillende mails ontvangen van luisteraars die ons schrijven over hun schuldgevoel...

Simon uit Gavere schrijft "Ik werk zo hard om mijn kinderen alle kansen te geven, maar ik voel me zo schuldig dat ik zo weinig tijd met hen kan doorbrengen." Diane uit Hove mailt dan weer: "Als ik op restaurant ga, eet ik en drink ik mijn buikje helemaal rond. Maar ’s avonds als ik opgeblazen thuiskom voel ik mij altijd zo schuldig."

En Hannelore uit Balen gaat vaak shoppen met haar vriendinnen. "Ik geef dan erg veel geld uit en zeg het niet tegen mijn vriend. Ik verstop de rekeningen, maar voel me achteraf wel schuldig dat ik zo veel geld alleen aan mezelf heb uitgegeven."

Johnny Fontaine is hoogleraar psychodiagnostiek en crossculturele psychologie aan de Ugent.

Dat is het gevoel dat we hebben wanneer we iets doen dat negatieve gevolgen heeft. Het heeft vooral te maken met iets waarvoor we zélf verantwoordelijk zijn. Schuldgevoel is een universeel gevoel: alle mensen ervaren het.

We gaan in de fout of kwetsen iemand… en daardoor voelen we ons schuldig. Het kan zijn dat je morele normen overtreedt.

Ook kenmerkend voor schuldgevoel is dat er herstelgedrag optreedt. We gaat het opbiechten, proberen goedmaken...

Soms gaat men zelfs zichzelf bestraffen, door zichzelf fijne dingen te ontzeggen uit schuldgevoel.

Schuldgevoel ontstaat wanneer we ons bewust worden van onszelf als persoon. Het ontstaat ervan hangt ook samen met het ervaren van empathie.

Kinderen die sneller een gevoel van empathie ontwikkelen, zullen zich ook sneller schuldig voelen. Zelfbewustzijn, empathie en schuldgevoel ontwikkelen kinderen al vanaf 2 à 3 jaar.

Mensen verschillen in gevoeligheid aan schuld. Dat hangt samen met persoonlijkheid en met wat men zelf belangrijk vindt. Mensen die interpersoonlijke relaties belangrijk vinden, zoals vriendschappen,… die gaan zich sneller/meer schuldig voelen.

Er is inderdaad een verschil. Het is zo dat vrouwen schuldgevoeliger zijn dan mannen.

Vrouwen hechten ook veel belang aan die interpersoonlijke relaties…

Het is nuttig want dit gevoel wijst ons op de negatieve gevolgen voor anderen door ons gedrag… En schuldgevoelens zetten aan tot herstellen, tot het terug goedmaken. Het is zeer nuttig bij het uitbouwen van menselijke relaties en maakt er ons bewust van dat we controle hebben over de dingen die we doen en dat anderen daar de gevolgen van kunnen ondervinden.

Als je geen controle over iets of verantwoordelijkheid voor iets hebt, moet je je ook niet schuldig gaan voelen. Bv. bij iemands zelfmoord komen er vaak schuldgevoelens voor, zonder dat je eigenlijk iets aan die situatie kon doen.

Op dat moment is een schuldgevoel ook niet op z'n plaats. Schuldgevoelens worden ook soms misbruikt. Bv. in een echtscheiding om meer uit de brand te kunnen slepen.

Eerst kan je je gaan afvragen: is het wel mijn verantwoordelijkheid? Indien niet, gaat dat schuldgevoel vanzelf weg.

Heb je wel verantwoordelijkheid, ga het probleem dan herstellen. Bv. bel naar die vriendin en praat het uit… Hier is schuldgevoel positief, want het leidt tot herstelgedrag. Let wel: een leven zonder schuldgevoelens is een illusie. We moeten altijd keuzes maken en we zullen ons dan schuldig voelen omdat we ze maken.

Dat hangt er vanaf hoe diep de oorzaak van jouw schuldgevoel ligt. Maar schuldgevoelens zijn niet noodzakelijk slecht, dus je moet er niet perse vanaf.

Je kan er ook voor gaan zorgen, dat je geen beloftes meer maakt als je weet dat je ze niet kan nakomen… Wees misschien soms wat assertiever. Mensen die schuldgevoelens minimaliseren, rapporteren meer positieve gevoelens, ze gaan de verantwoordelijkheid minder op zich nemen. Personen die sneller schuldgevoelens ervaren, zeggen ook dat ze meer vriendschap en empathie van mensen ervaren.