180 jaar geleden: scheiding van Nederlands en Belgisch Limburg is een feit

De (grote) provincie Limburg ontstond in 1815 als onderdeel van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De provincie was een samensmelting van het vroegere Franse departement Beneden-Maas en delen van het Roerdepartement.

In de provincie Limburg werd een lappendeken verenigd van voordien veel verschillende graafschappen en gebiedjes, onder andere het graafschap Loon. Alleen een klein stukje in het zuiden  behoorde tot het historische hertogdom Limburg (nu ligt dat bijna volledig in de provincie Luik).  

Omdat anders de naam van het historische gewest Limburg verloren zou gaan, was het in 1815 de persoonlijke wens van koning Willem I dat de nieuwe grote Maasprovincie binnen het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden deze oude naam ging dragen.

Toen in 1830 de revolutie uitbrak in België tegen het Nederlandse bewind was er in Limburg van opstandigheid amper sprake. Er waren alleen wat kleine relletjes in steden zoals Tongeren, Maaseik of Hasselt. Toch kozen zowat alle gemeentebesturen van Belgisch- en Nederlands-Limburg de kant van het nieuwe België, zeker toen de opstand vanaf eind september een succes bleek te worden.

Al snel bleef enkel nog Maastricht in Nederlandse handen. De stad was een vestingstad met een groot garnizoen van zo'n 6.000 soldaten. Troepen van het nieuwe België belegerden de stad, maar zonder succes.

definitieve scheiding

De Nederlandse koning Willem I weigerde zich bij de realiteit neer te leggen en erkende het nieuwe België niet. In 1831 probeerde hij nog tevergeefs met een militaire expeditie in België het tij in zijn voordeel te doen keren.  Onder andere in Kermt en Houthalen werd slag geleverd. Onduidelijkheid bleef heersen over wat nu de precieze grens zou vormen tussen Nederland en het onafhankelijke België.

Pas in 1839 draaide Willem I bij en werden de grenzen van het huidige België vastgelegd. België kreeg de westelijke helft van het hertogdom Luxemburg. In ruil moest het zijn aanspraken op Zeeuws-Vlaanderen opgeven. En het moest ook het oostelijke deel van Limburg, dat het sinds 1830 in de praktijk controleerde, opnieuw afstaan aan Nederland.

Dat alles werd vastgelegd in het Verdrag van Londen van 19 april 1839, 180 jaar geleden. De scheiding van beide Limburgen werd definitief. 

Sporadisch leidde de scheiding tot protest in het nieuwe Nederlandse Limburg, maar de meeste inwoners legden zich gemakkelijk neer bij de landenwisseling.

Lommel definitief Belgisch

Willem I stond toe dat bewoners van Nederlands-Limburg die Belg wilden blijven vrij mochten verhuizen. Een paar duizend Limburgers maakten daarvan gebruik. Lommel, dat in het verleden steeds Brabants was geweest en al eeuwenlang tot de Noordelijke Nederlanden had behoord, was sinds 1817 een onderdeel van Limburg en bleef Belgisch. Daarmee werden de wensen van het Lommelse stadsbestuur, dat trouw aan België had gezworen, gerespecteerd.

Het duurde nog tot 1843 voor de grenzen tussen Belgisch- en Nederlands-Limburg tot in detail werden vastgelegd in het Verdrag van Maastricht. De loop van de Maas bepaalde de grens tussen de twee
provincies.