3 maanden Circulatieplan Gent: een evaluatie

Imago nekt ambities

De algemene teneur, zowel bij voor- en tegenstanders van het circulatieplan, is dat de stad niet voldoende gecommuniceerd heeft over het plan. Dat is ergens een misvatting, want het stadsbestuur heeft zware inspanningen gedaan om het plan uitgelegd te krijgen. Er werden bijna een half miljoen infokrantjes verspreid in Oost-Vlaanderen, de schepenen trokken naar de buurgemeenten om bezorgde inwoners uitleg te geven. En, de stad voorzag zo’n 150 000 circulatieplannetjes om gratis te verdelen. Toch lijkt al die moeite een beetje voor niets, want niet iedereen is goed geïnformeerd. Sommige mensen, vooral niet-Gentenaars, mijden de stad dan ook uit angst voor verkeers- en parkeerproblemen.

Wat betekent het plan voor de Gentenaar?

De Gentenaars zelf, en dan vooral de inwoners van het centrum (binnen de stadsring), zijn vrij goed ingelicht. Dat is logisch, zij zijn directe betrokkenen en het plan heeft ook directe positieve én negatieve impact op hen. Zo zijn er tot een derde minder verkeersongevallen in de binnenstad. De doorstroming van het openbaar vervoer gaat opvallend vlotter, blijkt uit cijfers van De Lijn. En het aantal fietsers is met zo’n 20 procent gestegen. De Gentenaars zelf merken daarnaast ook de nadelen het snelst op. Sommige stadsdelen zijn minder vlot bereikbaar met de wagen en Gentenaars moeten de ring nemen om van het ene naar het andere stadsdeel te rijden.

Wat merkt de bezoeker van Gent?

Voor bezoekers die met de auto komen, pendelaars of toeristen, is de gewijzigde verkeerssituatie een struikelblok. Ondanks de pogingen om het plan duidelijk uit te leggen, leeft de perceptie dat de stad onbereikbaar is met de wagen en dat Gent een soort fiets- en wandelparadijs is geworden. Dat klopt, voor de duidelijkheid, niet helemaal. Auto’s kunnen nog overal raken maar moeten daar wel voor omrijden via de kleine ring. Niet iedereen weet dat, de stad schreef al ruim 8000 GAS-boetes uit voor mensen die door een zogenaamde knip reden. De cijfers zitten wel in dalende lijn. Het duidt erop dat de knips intussen herkenbaar zijn geworden.

Het pijnpunt: negatief imago

Het pijnpunt blijft het negatieve imago van de stad als het over mobiliteit gaat. En, daar zitten de media – laten we de hand ook even in eigen boezem steken – mee voor iets tussen. Voor de invoering van het plan en in de begindagen is sterk gefocust op wat kon en zou mislopen. Dat bleek doemdenken. Verkeerstechnisch loopt alles relatief vlot en de parkeergarages zijn allemaal bereikbaar volgens dezelfde routes als voor de invoering van het plan. De belangrijkste pijnpunten blijven het vergunningsbeleid, het aanbod van openbaar vervoer en de mobiliteit van zwakkere groepen zoals ouderen en andersvaliden.

Dalende omzet

De negatieve perceptie heeft ook kwalijke gevolgen voor de middenstand. Zij merken écht dat mensen de stad mijden. Unizo wil geen omzetcijfers geven maar een rondvraag leert ons dat er kleine tot forse verliezen zijn. De stad belooft snel, dit weekend nog, online een promofilmpje te lanceren. Later zouden er ook nog radio en tv-spotjes komen. Of die het tij voldoende zullen doen keren, is de vraag.

De middenstand regeert het land 

Unizo Gent geeft geen gedetailleerd cijfermateriaal vrij, waarschijnlijk omdat ze denken dat daardoor nog meer klanten zouden wegblijven, maar de koepel geeft wel toe dat sommige handelaren in het centrum het moeilijk hebben. De klanten blijven weg, er zijn minder mensen in Gent, klinkt het. Dat botst met cijfers die de stad zelf geeft over het aantal passanten in de binnenstad. Daaruit blijkt dat er ongeveer evenveel mensen rondlopen in het centrum als voor de invoering van het plan. Waar wringt het schoentje dan? Kopen de passanten minder? Krijgt Gent nu andere mensen over de vloer? Daar hebben we het raden naar. De stad klopt zich op de borst dat een aantal maatregelen wél enorm aanslaat. Opvallend is daarbij het succes van de koopzondagen met gratis openbaar vervoer. In juni lokte die bijvoorbeeld 115 000 bezoekers, dat is meer dan op een gewone weekdag. Of die initiatieven de lagere omzet van handelaren goed kunnen maken is de vraag. Laten we even sector per sector bekijken wat de gevolgen zijn.

Hotels

De hotelsector is voorzichtig positief over het plan, want de reservaties voor kamers zijn bijna gelijk aan die van voor 3 april. Het is ook aangenamer voor toeristen in het centrum omdat er écht minder auto’s zijn. Maar, er zijn wel verliesposten. Zo is er een forse daling in het aantal zakenboekingen: tot een derde minder vergaderingen in de centrumhotels. Die hotels krijgen ook nauwelijks nog spontane boekingen (of zogenaamde ‘walk-ins’). Blijkbaar loopt niemand in de binnenstad nog zomaar een hotel in om een kamer te boeken.

Binnen- en buitenlandse toeristen blijven wel komen, maar door het circulatieplan moeten ze ook beter ingelicht worden, en dat zorgt voor extra werkdruk bij het hotelpersoneel. Zo moet elke bezoeker die met de auto komt een vergunning krijgen via een complex aanmeldingssysteem. Sommige hotels moeten tot 50 registraties per dag doen en verliezen zo veel tijd. De stad belooft nog deze maand een update die het systeem gebruiksvriendelijker moet maken.

Daarnaast is ook de signalisatie voor bezoekers niet altijd helder. Onder meer op de invalswegen naar Gent moeten de park-and-ridezones beter aangegeven worden, vindt de hotelsector. Ook meertalige verkeersborden zouden een oplossing zijn, maar mogen door de taalwetgeving niet. Het helpt natuurlijk ook niet dat enkele populaire navigatieapps zoals ‘Google Maps’ nog geen up-to-date info over Gent geven.

Minder lingerie, minder lunches

Ook in de kleinhandel merken ze dat mensen wegblijven omdat ze denken dat Gent een onbereikbare stad geworden is. Rond de Sint-Jacobsnieuwstraat draaien sommige zaken maar op halve kracht, zegt dekenin Mieke Stevens. Haar eigen Italiaanse speciaalzaak kampt met een omzetdaling van 30% sinds de invoering van het plan. Zij heeft vooral klanten van buiten de stad en ondanks het feit dat ze nog vlot tot vlak voor de deur kunnen rijden, mijden ze het centrum. Ook in de Langemunt, nochtans al langer in het voetgangersgebied, wordt minder verkocht. In lingeriewinkel Potiau verkopen ze tot 10% minder beha’s en panty’s.

Aan de Korenmarkt, waar vooral horecazaken liggen, merken sommige restaurants een daling in het aantal lunches. Dat lijkt vreemd, maar volgens Johan De Baets van restaurant Du Progrès blijven de mensen ’s middags weg omdat ze vrezen dat ze teveel tijd zullen verliezen door het circulatieplan. De omzet ’s avonds blijft wel min of meer gelijk aan die van voor de start van het plan. Volgens De Baets blijven mensen dan langer en zien ze er minder tegenop om zich naar Gent te verplaatsen voor een hele avond.

Mobiliteit

Het plan wil inwoners en bezoekers ook doen nadenken over alternatieve en liefst milieuvriendelijke vervoermiddelen. Dat lijkt deels te lukken.

De fiets

De fietsersbond is positief over het plan, maar dat lijkt logisch, want er is geïnvesteerd in fietsinfrastructuur en grotere gebieden zijn autoluw of autovrij geworden. Uit cijfers van de stad blijkt ook dat er écht meer fietsers zijn. Aan de fietstelpunten passeren tot 20 procent meer mensen met de fiets.

Het openbaar vervoer

Bussen en trams rijden sinds de invoering van het plan ook vlotter door de binnenstad. Uit nieuwe doorstromingscijfers blijkt dat bussen op sommige trajecten tot 15 procent vlotter rijden. De dienstregeling kan zo beter gevolgd worden. Voor de reiziger betekent dat stiptere bussen en trams. De Lijn Oost-Vlaanderen benadrukt dat die vlottere doorstroming vooral met het circulatieplan te maken heeft. Er is meer ruimte voor openbaar vervoer, bussen kunnen ook vlot door de knippen rijden terwijl gewone auto’s moeten omrijden. Dat zorgt voor aanzienlijke tijdwinst. Let wel: De positieve cijfers gelden voornamelijk voor de binnenstad. Op en naar de kleine ring mengen bussen zich vaak in het gewone verkeer en staan ze, net als de auto, in de file. Dat is op enkele  plaatsen, bijvoorbeeld aan de Palinghuizen, een dagelijks probleem. Daar rijden de bussen zelfs minder vlot dan voor het circulatieplan. Of de vlottere doorstroming in de binnenstad ook meer mensen de tram of bus op krijgt, is niet duidelijk. De Lijn heeft nog geen nieuwe cijfers.

P&R's

De stad investeerde ook fors in nieuwe park-en-ridezones. Er zijn nu zo’n 2500 parkeerplaatsen op 16 plaatsen. Daar kunnen bezoekers hun auto parkeren en verder reizen met het openbaar vervoer of met deelfietsen. Dat is toch de bedoeling, maar het systeem van deelfietsen liep vertraging op en zal er pas na de zomer zijn. Cijfers over het gebruik van de park-en-ridezones sinds de invoering van het plan heeft de stad (nog) niet. Of het een succes is, kunnen we dan ook niet zeggen.

Autodelen

Wat wel werkt, zijn autodeelsystemen. De voorbije drie maanden stapten 500 mensen in een of ander autodeelsysteem, dat is meer dan in de maanden voor de invoering van het mobiliteitsplan. De Stad en Autodelen.net voeren net nu een grote wervingscampagne, ook die zou extra mensen over de streep kunnen trekken. Meer dan 7000 mensen delen nu een auto in Gent. Dat betekent, uiteraard, een lichte daling op het aantal auto’s in de stad, maar of die ook echt een impact heeft op de verkeerssituatie is moeilijk te zeggen. 

Verkeersveiligheid en leefbaarheid 

Met de invoering van het circulatieplan wil de stad ook inzetten op schonere lucht en een veiligere en aangenamere stad. Dat lukt deels, het aantal verkeersongevallen in de binnenstad is fors gedaald sinds de invoering van het plan. Er zijn 25 procent minder ongevallen met zwaargewonden en 19 minder met lichtgewonden in de binnenstad. Dat is, uiteraard, ook logisch, omdat er minder auto's rijden. 

Luchtkwaliteit

Het plan beoogt ook een schonere lucht in en rond de stad. Er zijn nog geen duidelijke cijfers die aantonen dat de luchtkwaliteit verbeterd is. De stad heeft wel 20 meetpunten in de stad, maar resultaten zijn er pas in de herfst. Verbetering is alleszins wel mogelijk. Uit recente cijfers van de Vlaamse Milieumaatschappij van VOOR de invoering van het plan blijkt dat er op 8 plaatsen in en rond het centrum alarmerend hoge dosissen stikstofdioxide vrijkomen. Die vervuiling is bijna uitsluitend te wijten aan autoverkeer. Eén van de meest vervuilde punten, de Sint-Jacobsnieuwsstraat, ligt nu in een autovrij gebied. Verwacht wordt dus dat er merkelijke verbeteringen gemeten zullen worden. Maar, het is niet enkel een goednieuwsshow. Sommige stukken van de stadsring worden ook drukker bereden (denk maar aan het traject Nieuwewandeling – Palinghuizen). Het valt te verwachten dat de uitstoot daar net zal verhogen. Of de luchtkwaliteit globaal dan ook verbeterd zal zijn is dus nog koffiedik kijken.

Conclusie

Het grote verkeersinfarct na de invoering van het plan is uitgebleven. Verkeerstechnisch lijkt alles relatief vlot te lopen, er zijn duidelijke verbeteringen meetbaar in bijvoorbeeld de doorstroming van het openbaar vervoer. Voor Gentenaars zelf is de binnenstad aangenamer én veiliger geworden. In uitvoering blijft het grootste pijnpunt de mobiliteit voor oudere en zwakkere inwoners. Er is een wandelbus in het centrum en er is gratis rolwagenverhuur onder de stadshal, maar of die initiatieven ook echt minder mobiele mensen naar de stad lokken, valt niet te zeggen.

Ook de inspanningen om mensen aan te zetten om voor alternatieve en/of milieuvriendelijke vervoermiddelen te kiezen zijn nobel, maar geen onverdeeld succes. Er zijn meer fietsers en het autodelen zit in de lift, maar het is nog te vroeg om van een algemene tendens te spreken. Het is, om maar iets te zeggen, heel erg mooi weer geweest de voorbije maanden, ook dat speelt een rol in het fietsgebruik. Nog niet alles staat op punt, een fietsdeelsysteem zoals Antwerpen en Brussel is er voorlopig nog altijd niet. De stad belooft na de zomer een oplossing. Elk systeem heeft natuurlijk zijn kinderziekten, het valt af te wachten of de stad aan de voornaamste klachten gehoor zal kunnen geven.

De leefkwaliteit voor Gentenaars in het centrum is merkbaar verbeterd. Inwoners die zich met de fiets of te voet verplaatsen merken de duidelijk voordelen van het plan. Voor automobilisten en mensen van buiten de stad is het beeld diffuser. Wie het openbaar vervoer of de fiets neemt, beweegt zich in de stad vlotter. Wie met de auto naar de stad komt, staat op invalswegen die kruisen met de ring en de stadsring op enkele trajecten langer in de file omdat de ring nu eenmaal meer verkeer te slikken krijgt (vooral in het noordwesten van de stad). Daarenboven zijn de parkeertarieven verhoogd, dat roept bij veel mensen ergernis op. Nochtans zijn ze licht aangepast en liggen ze in de lijn van de tarieven in de andere steden.

Het grootste gevolg van de invoering van het plan is misschien wel het negatieve imago dat de stad erdoor gekregen heeft. In de perceptie leeft dat auto’s niet meer welkom zijn en op alle mogelijke manieren geweerd worden. Dat klopt hoegenaamd niet, alle delen van de stad zijn nog met de wagen bereikbaar al moet je er soms wel wat voor omrijden.