Bruine vlekjes op mijn huid: onschuldig of niet?

Radio 2-luisteraar Annie uit Adegem heeft al zo lang als ze weet een klein, rond bruin vlekje op haar been. Niet abnormaal, de meeste mensen hebben hier en daar wel een bruin vlekje. Maar enkele weken geleden, schrijft ze, is het beginnen te jeuken en is het ook iets dikker geworden. Kan dat ernstig zijn, vraagt ze zich af. "Moet ik het laten verwijderen? Want soms zeggen ze dat je bruine vlekjes op je huid in de gaten moet houden.” Een vraag voor dermatoloog Thomas Maselis.

Wanneer zijn zo'n bruine plekjes onschuldig en wanneer zijn ze verdacht?

"Een plekje dat verandert, is altijd een alarmsignaal. Maar het kan evengoed niets zijn. Iedereen krijgt voortdurend vlekjes bij naarmate men ouder wordt. Bij dermale moedervlekken of 'naevi' gaan alle klieren meegroeien. Dat kan soms ontsteken, het kan ook zijn dat die naevus verkankert en dus een melanoom wordt. Slechts 20% van de melanomen ontstaan uit bestaande vlekjes, de andere zijn nieuw!"

Een melanoom

Een beginnend melanoom ziet er ook uit als een vlekje dat begint te veranderen. Hoe herken je een melanoom dan? 

"Daar bestaan bepaalde regels voor. De eerste en belangrijke regel is de lelijke eendjesregel: heb je veel vlekjes en zit er daar eentje tussen dat er helemaal anders uitziet, dan moet er al een belletje gaan rinkelen."

En dan heb je nog de ABCDE-regel:

• asymmetrie : als je de vlek in twee verdeelt en de twee helften niet hetzelfde zijn, dan is het verdacht.
• boord : schoon afgelijnd versus gekarteld, en scherp versus flou
• colour: 1 egale kleur is oké versus alle tinten bruin, zwart, rood: niet oké
• diameter: meestal is de regel dat kleiner dan 6 mm goedaardig is, als je het kan verstoppen achter het 'gommeke' van een potlood is het oké
• evolutie: als het vlekje verandert, is het ook verdacht

Hoe groot is de kans dat een bruine vlek kwaadaardig is? 

"Dan hebben we het over de incidentie. Het risico dat je in je leven een melanoom krijgt is 1/100. Voorlopig krijgen nog iets meer vrouwen dit, maar zij sterven er wel minder vaak aan dan mannen. Dat komt omdat die laatsten nonchalanter zijn."

"Er worden 1.700 nieuwe gevallen per jaar vastgesteld waarvan er 300 sterven. Mannen van boven de 50 zijn de grootste risicogroep. Wat het risico nog verhoogt, is een laag opleidingsniveau omdat die groep minder goed geïnformeerd is."

"Daarom dat sensibiliseringscampagnes wel degelijk nodig zijn. Herinner je bijvoorbeeld de campagne met Jean-Luc Dehaene in bloot bovenlijf, met moedervlekken met als slogan “Laat de uwe ook eens zien!” We lanceren dergelijke campagnes altijd in mei, voor de zomer. Die campagne is echt nodig om mensen tijdig bij de dokter te krijgen." 

Op welke plaatsen komen melanomen het meest voor?

"De meest gebruikelijke plaats was bij vrouwen op de benen, bij mannen op de rug. 'Was’ omdat dit aan het veranderen is, door de verandering van kledij. Vroeger waren de benen van de vrouw vaker bloot, onbedekt. Nu dragen die evenveel een broek als de mannen."

"Let op, een bruine streep op de nagels die naar de vinger toe breder wordt kan ook een melanoom zijn. Melanomen kunnen ook in de ogen voorkomen, op de scalp. Het kan dus overal." 

Hoe snel moet je erbij zijn? 

Dermatoloog Thomas Maselis : "Snel. Daar hangt het allemaal van af. Als je er op tijd bij bent, dan is er geen probleem. Dan is het gewoon uitsnijden en klaar is kees."

Het heeft veel te maken met de dikte van het melanoom. "Is het melanoom dunner dan 1 mm (in dikte - niet in oppervlakte dus) dan is de overlevingskans 95%. Als het melanoom dikker is dan 3 mm dan zakt de kans naar 40%. Uiteindelijk is het maar een kleine chirurgische ingreep die heel cruciaal kan zijn in je leven."

Als je er te laat bij bent, ligt het moeilijker. "Het probleem is dat er geen goede behandelingen bestaan als het melanoom te groot is geworden. De uitzaaiing gaat heel snel en ze zijn relatief therapieresistent. Uiteraard gebeurt er voortdurend onderzoek hierover en is men op zoek naar een gepaste behandeling in een later stadium. 

Hoe ontstaan melanomen? 

"Dat is nog niet helemaal uitgemaakt. De belangrijkste oorzaak is vermoedelijk erfelijkheid. De tweede belangrijkste oorzaak zou blootstelling aan de zon zijn, met name verbranden door de zon, en dan nog vooral in de jeugd.

"Bescherming tegen de zon is de boodschap! Vroeger werden kinderen amper ingesmeerd. Ze verbrandden soms wel, maar veel poeha werd daar niet rond gemaakt. Het was even pijnlijk en een paar dagen later werden er ‘vellekes’ van elkaars rug getrokken. Maar toen wisten de ouders niet beter. Nu we weten dat dat gevaarlijk is, mogen we dat niet naast ons neerleggen. Hou je kind uit de middagzon, of blijf in de schaduw en draag aangepaste kledij."

Een weetje 

Donkere kledij is beter dan witte. Een wit t-shirt beschermt maar voor 25%, nat nog maar voor amper 5%. Het is dus beter om donkere kleren te dragen. Er bestaat tegenwoordig trouwens speciaal aangepaste zonnekledij. Het lijkt op een badpak, maar dan met een short en lange mouwen. De vezels zijn bewerkt met UV absorberende stoffen.

En dan is er nog een bijkomende factor waarom het aantal gevallen van melanomen de laatste jaren is gestegen. "Wij zitten een heel jaar binnen, op een bureau, in kantoren, in gebouwen. Drie weken op een jaar leven we zo goed als constant buiten en stellen we onszelf vaak onvoldoende beschermd, bloot aan de zon. Dat kan niet goed zijn voor onze huid."

 

Krijgen bepaalde huidtypes sneller bruine vlekken dan andere? 

"Dat zijn de huidtypes 1 en 2: dat zijn de mensen die nooit bruin worden, of eerst rood, dus de lichte huidtypes. Zij hebben een iets verhoogde kans." 

Kan je je kind ook beschermen tegen het krijgen van bruine vlekjes? 

"Ben je geboren in een familie met veel vlekjes, dan is het best dat je niet te veel aan de zon wordt blootgesteld. Gelukkig zijn de meeste vlekjes wel onschuldig." 

En in het algemeen, hoe kunnen wij ons beschermen tegen bruine huidvlekken? 

"Felle zon vermijden, en dat zeker voor de leeftijd van 18-19 jaar." 

Wat zijn dan de onschuldige bruine vlekken? 

"Dat zijn de moedervlekken. Die heb je al in de kindertijd, ze nemen toe in de puberteit en dat stopt ongeveer rond je 45e. Dan krijg je ouderdomswratten: dat heeft niets te maken met pigment, maar het lijkt wel op bruine vlekjes. Dus: als je een glad bruin vlekje krijgt op je 65e, dan is het ook verdacht!"