Kunstenaar Panamarenko (79) is onverwacht overleden

"Hierrbij bevestig ik met droefheid dat Panamarenko zaterdagavond thuis overleden is", zegt echtgenote Eveline Hoorens in een mededeling, waarin de pers ook opgeroepen wordt om de familie discretie en rust te gunnen. De familie zal de uitvaart in intieme kring laten plaatsvinden.

Fascinatie voor techniek

Panamarenko ziet op 5 februari 1940 het levenslicht als Henri Van Herwegen in Antwerpen. Zijn familie langs vaderskant is communistisch. Een van hen is zelfs leider van de Belgische communisten en komt in de oorlog om door een V1-vliegende bom.

Als kind is hij gefascineerd door die Duitse V1's, de onbemande vliegtuigjes die in 1944 met hun catastrofale bomlading over de Scheldestad vliegen.

De vader van Henri Van Herwegen is elektro-ingenieur en zijn grootvader is architect. Zo geraakt hij van jongs af aan vertrouwd met techniek en ruimtelijke constructies. Van 1955 tot 1960 studeert hij aan de Antwerpse Academie en in 1963 geeft hij daar ook zijn eerste solotentoonstelling.

In de jaren 60 neemt Van Herwegen de naam Panamarenko aan. Het is een samenvoegsel van Pan American Airlines and Company. De naam bestaat ook als Russische familienaam. Zo hoort hij op de radio ook wel eens iets over een Russische generaal in de Koude Oorlog met die naam.

Of tuigen echt kunnen vliegen, is deel van mysterie

Vanaf de jaren 70 bouwt Panamarenko aan zijn schaalmodellen van talrijke imaginaire voertuigen, vliegtuigen, ballonnen of helikopters in alle mogelijke origineel-verrassende vormen. Het zijn varianten op de droom van het vliegen van de mythologische figuur Icarus. Of deze tuigen echt kunnen vliegen, is een deel van het mysterie en de aantrekkingskracht.

In de periode 1969-1971 bouwt Panamarenko de zeppelin "The Aeromodeller" en in 1990 de eerste Archaeopterix, een intelligente kip, naar het model van een prehistorische vogel. In 1996 presenteert hij de duikboot Pahama Novaya Zemblaya.

Intussen breekt hij ook internationaal door en organiseert hij tentoonstellingen in Londen, Bazel en New York. In 2003 wordt zijn beeld Pepto Bismo in Antwerpen op het Sint-Jansplein ingehuldigd. Conservator Jan Hoet besteedt bijzondere aandacht aan de kunstenaar in het Gentse SMAK-museum. In 2002 opent Panamarenko in Borgerhout zijn nieuwe atelier, de Antwerpse luchtschipbouw.

Zijn oeuvre bevindt zich tussen droom en werkelijkheid

Het oeuvre van Panamarenko is gebaseerd op de archetypische jongensdroom: te kunnen vliegen. Hij werkt aan fantasievolle luchtvaartuigen en andere machines geïnspireerd op insecten, vogels en oude vliegtuigen, naast toestellen om de aarde, het water, en ook de ruimte mee te verkennen.

Zijn werk is het resultaat van verbeeldingskracht en ligt tussen droom en werkelijkheid. Panamarenko is geboeid door het wonderlijke in de ons omringende wereld. Zijn interesse voor natuur, wetenschap en technologie, en zijn streven naar artistieke schoonheid versmelten in zijn werk tot een levensproject.

Hij gaat vooral analytisch en experimenterend te werk. Van dogmatische principes en gecontroleerde, wetenschappelijke systemen moet hij niets hebben. De eigenzinnige kunstenaar laat zich meevoeren door zijn verbeeldingskracht. Hij gaat de strijd aan met het ongrijpbare, trotseert de zwaartekracht en probeert het technisch onmogelijke mogelijk te maken.

Panamarenko kijkt zelf op naar kunstenaars als Joseph Beuys, Marcel Broodthaers, Bruce Nauman en Pablo Picasso.

Koffiehuwelijk: de Panamajumbo

Panamarenko, van nature geen koffieliefhebber, leert koffie drinken als hij in 2003 trouwt met de 34 jaar jongere flamboyante eigenares van koffiebranderij Hoorens uit Zottegem, Eveline Hoorens. Intussen bestaat er zelfs een heuse Panamarenko-koffiemélange, de Panamajumbo.