Lam Gods net op tijd gerestaureerd voor het Van Eyck-jaar

Vorige week legden de restaurateurs van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) de laatste hand aan de vier schilderijen van het Lam Gods die in hun atelier in het Museum voor Schone Kunsten in Gent staan. Met heel fijne penselen zetten ze de laatste retouches om het werk van de gebroeders Van Eyck zo goed mogelijk tot z’n recht te laten komen. Daarna werden de panelen nog gevernist, en nu zijn ze helemaal klaar.

Bekijk hieronder hoe de laatste hand werd gelegd aan de restauratie: 

Grootse ontdekkingen

Toen de restauratie van het Lam Gods in 2012 begon, werd beslist om de werken op te delen in drie fasen. Eerst werden met groot succes de acht buitenluiken van het beroemde altaarstuk van de gebroeders Van Eyck gerestaureerd. En in 2016 verhuisde het centrale paneel “De aanbidding van het Lam Gods” met de daarbij aansluitende zijpanelen naar het restauratieatelier.

lees verder onder de foto:

Al gauw ontdekten de restaurateurs van het KIK dat de panelen zwaar overschilderd waren, net zoals ze dat ook bij de buitenluiken hadden vastgesteld. Het grote centrale paneel bleek in de zestiende eeuw voor bijna de helft vakkundig overschilderd: de volledige blauwe lucht, bijna alle gebouwen aan de horizon, heel wat groene graszones, mantels en zelfs het lam, centraal op het altaar. En onder de overschilderingen was nog heel wat van de originele schildering van de gebroeders Van Eyck in goede staat overgebleven.

Lees verder onder de foto:

De échte Van Eyck

De restaurateurs kregen extra tijd en middelen om minutieus de vierhonderd jaar oude overschilderingen te verwijderen. We kunnen nu dus eindelijk terug de schilderijen zien zoals de gebroeders Van Eyck het in de vijftiende eeuw geschilderd hebben.

“Als je dat vergelijkt met wat het was voordien, dan moeten we toch wel erkennen dat er over het hele retabel een bruine saus lag die de kleurenpracht en de details verborg", vertelt kanunnik Ludo Collin. "Maar ook dat door het wegnemen van de overschildering de verfijning van alles wat Van Eyck geschilderd heeft, toch zoveel meer tot zijn recht komt.”

De kanunnik wordt alleen maar lyrischer als hij over de details praat die hem nu opvallen: “Het hemelse Jeruzalem - het landschap in de verte - licht zo op, dat we bijna zouden durven dromen om er te kunnen wonen.”

Lees verder onder de foto:

Pronkstuk van de restauratie is ongetwijfeld het originele lam van Van Eyck dat vorig jaar al werd blootgelegd. Het originele lam bleek een heel ander lam te zijn dan de overschildering. Waarom Van Eyck zo’n lam met indringende, bijna menselijke ogen geschilderd heeft? En wat hij er juist mee bedoelde? Dat is een vraag waar kunsthistorici nog jaren over kunnen discussiëren.

Bekijk hieronder een interview met kanunnik Ludo Collin over de derde (en laatste) fase van de restauratie:

En hoe gaat het nu verder?

De gerestaureerde panelen worden nu nog tot in de kleinste details gefotografeerd. De foto’s zullen binnenkort te bewonderen zijn op de website Closer to Van Eyck. Midden januari verhuizen ze dan naar de Sint-Baafskathedraal, net op tijd voor het Van Eyck-jaar, dat in 2020 uitgebreid wordt gevierd.

Lees verder onder de foto:

Maar daarmee is het hele restauratieproject nog niet afgelopen. Er zijn nóg zeven panelen van het reusachtige kunstwerk die gerestaureerd moeten worden: de schilderijen van het bovenste register van de binnenkant. Het geld dat voor die restauratie voorzien was, is ondertussen opgebruikt om de eerste panelen grondig te restaureren.

De Kerkfabriek van de Sint-Baafskathedraal moet dus een nieuwe subsidieaanvraag indienen bij de Vlaamse regering. Men weet nu al dat ook de laatste panelen zwaar overschilderd zijn. Bedoeling is dat fase drie van de restauratie na het Van Eyck-jaar – begin 2021 – kan starten. Als alles goed gaat is het volledige Lam Gods dan gerestaureerd tegen eind 2024.