Tom Lanoye: “Als je beseft in welke tijd mijn ouders zijn opgegroeid, ben ik heel trots op hen”

Flipperkastliefde

Midden maart lanceerde Tom Lanoye zijn nieuwe roman´De Draaischijf´, dat het verhaal van een toneeldirecteur tijdens de Tweede Wereldoorlog in Antwerpen vertelt. Het kriebelde al jaren bij Tom om een boek te schrijven over de collaboratie. Dit onderwerp gecombineerd met een vleugje theater is één en al liefde voor de Vlaamse schrijver, maar het is niet het enige waar Tom van begint te blozen. Op de eerste foto van zijn album staat hij samen met zijn absolute nummer één afgebeeld: zijn man René. Het beeld is vastgelegd door Toms dierbare vriendin, fotografe Lieve Blancquaert.

“René is mijn grote liefde. Hij is het anker van mijn bestaan. Zonder hem ben ik niets.” In de jaren ’80 verruilde hij Gent voor Antwerpen omwille van de bruisende gayscène in ’t Stad. In café ´De Fiets´, aan de flipperkast, liep Tom de goedgebekte Nederlander tegen het lijf. Sindsdien zijn de twee onafscheidelijk.

Tom en René waren in 1996 het eerste homokoppel dat in Antwerpen een samenlevingscontract tekende. Dat heeft destijds de hele discussie over homohuwelijk in België in gang gezet. “Ik ben nog altijd trots op België dat ze het homohuwelijk als tweede land ter wereld mogelijk maakte.”

“Vrouw naar m´n hart”

Het is geen toeval dat Antwerpen een grote rol speelt in Toms nieuwe roman. De stad heeft altijd een belangrijke plaats in zijn leven gehad. Hij leerde er zijn man René kennen én hij werd er bevriend met de blueszangeres van de stad: La Esterella.

De auteur van ‘De Draaitafel’ was de eerste Antwerpse stadsdichter. Hij mocht op de boerentoren een liefdesgedicht aan de kathedraal hangen. Tijdens de cultuurmarkt antwoordde de kathedraal met de stem van La Esterella. Die dag was het begin van een jarenlange vriendschap. “Esterella, ´Ester´ voor de vrienden, was wandelend Antwerpen. Ze was een vrouw naar m’n hart.”

Verliefd op Zuid-Afrika

Hier staat Tom op de foto samen met zijn zielsverwante, de Zuid-Afrikaanse Marianne Than. Hij ontmoette de journaliste jaren geleden in Antwerpen, toen ze op de vlucht was voor het apartheidsregime in haar thuisland. Drie seconden na de eerste ontmoeting waren ze - naar eigen zeggen – ‘made for each other, behalve in de liefde’.

Marianne keerde terug toen Mandela aan de macht kwam in Zuid-Afrika. In tussentijd had ze bij Tom en zijn man René de nieuwsgierigheid naar het land al aangewakkerd. De tortelduifjes besloten er ook naartoe te reizen, met als gevolg dat de liefde voor Zuid-Afrika is nooit meer is weggegaan. “Al was er bijna een burgeroorlog, we werden verliefd op de mensen en vooral op de expressieve taal, het Afrikaans.”

Marianne vroeg het koppel om haar zaaddonor te worden. “Ik heb dat nog 5 seconden overwogen, maar zelf kinderen krijgen is nooit mijn wens geweest. Het zou onverantwoord zijn met het schrijversleven dat wij leiden. Ik denk niet dat René en ik goede ouders waren geweest”, vertelt Tom.

"Mijn ouders gloeiden van trots"

Een van Tom’s bekendste boeken, 'Sprakeloos', gaat over zijn moeder, zijn jeugd en zijn over zijn coming-out. In zijn album staat dan ook een foto met zijn ouders. Tom mist zijn ouders dagelijks. “Mijn ouders gloeiden van trots als het over mijn werk ging. Toch waren ze ook heel kritisch. De mentaliteit was dat het altijd wel beter kon. Ik kon daar goed mee omgaan, mijn zus had het daar bijvoorbeeld moeilijker mee. Als ik kritisch mag zijn, vind ik dat mijn zus te weinig is gesteund.”

Tom heeft gewacht met zijn coming-out tot hij er zelf sterk genoeg voor was. Het gesprek was heftig, maar hij gaf hen de tijd om het te accepteren. “Toen ik uit de kast kwam, hebben mijn ouders het moeilijk gehad. Ik heb nooit met ze gebroken en daar ben ik blij om. Gelukkig waren René en mijn moeder later als twee handen op één buik.”

Toen Tom en zijn ouders dreigtelefoons kregen omdat hij en zijn man René een samenlevingscontract tekende, veranderde zijn moeder in een tijger. “Als je beseft in welke tijd mijn ouders zijn opgegroeid, ben ik heel trots op hen. Ze zijn daarin zoveel gegroeid.”

Een geboren schrijver

Op de laatste foto zie je de 10-jarig Tom die zijn eerste stappen in de toneelwereld zet. Hij staat hier naast zijn ‘toneelmoeder’ op het podium. Hij mocht samen met zijn echte moeder in een theaterstuk in de stadsschouwburg van Sint-Niklaas spelen. Daar heeft hij de liefde voor het theater ontwikkeld.

Tom heeft warme herinneringen aan de momenten dat hij met zijn moeder haar rol repeteerde terwijl zij aan het strijken was. Toch wilde hij, als kind,  geen acteur worden. “Op de een of andere manier heb ik mezelf dat nooit zien doen. Ik was eerder geïnteresseerd door de teksten. Ik wilde schrijver worden.”