Wat vertel je een kind als er iemand sterft in de naaste omgeving? “Probeer het niet te verbloemen, want kinderen weten heel goed wat er aan de hand is”

Laure is een positieve vrouw van negentien, ondanks de verlieservaringen die ze meedraagt. Zo verloor ze haar tweelingbroertje op tweejarige leeftijd aan een hartziekte. “Mijn moeder vertelde me als kleuter dat het hart van mijn broertje te groot was. Zo kon ik het begrijpen. Pas later als tienjarige ben ik meer vragen gaan stellen. Gelukkig konden mijn ouders er open over praten.” Al heeft ze haar ouders nooit overstelpt met vragen. “Ik wilde hen geen verdriet doen. En trouwens, op veel vragen is er ook geen antwoord.”

Op haar veertiende verloor Laure ook haar pluspapa. “Dat verlies heb ik bewuster meegemaakt. Ik had veel steun nodig, maar dan op mijn manier. Ik wilde niet dat mensen me de hele tijd vragen stelden. Ik wilde ook geen medelijden.”  

Sarah is 20 en verloor vorig jaar haar papa aan een hersenbloeding. Het was een traumatische ervaring want Sarah vond haar papa in de douche. “Ik hoorde een vreemd geluid en dacht eerst dat een fles shampoo was gevallen, maar het bleek mijn papa te zijn.” Gelukkig kon ze rekenen op steun van haar mama en pluspapa. “Ze hebben mij heel goed opgevangen. Met mijn mama kan ik ook veel over mijn papa praten. Het is zo belangrijk dat je dat kan doen.”

Taboe

We kunnen tegenwoordig over heel wat zaken praten, gelukkig maar. Maar dat is niet altijd zo geweest. Luisteraar Claudine, een zestiger, verloor haar moeder aan MS toen ze elf jaar oud was. “Mijn moeder was al heel lang ziek en werd thuis verzorgd. Ik was erbij toen ze overleed en heb haar laatste adem gehoord. Daarna is haar lichaam vijf dagen lang bij ons thuis gebleven. Ze lag opgebaard in haar eigen bed en ik vond dat als kind heel eng. Dat heeft een diepe indruk op mij gemaakt.”

Claudines moeder overleed in de jaren 70, toen er over de dood amper gesproken werd. “Mijn vader heeft het er met mij niet over gehad. Dood was dood in die tijd.”

En ook bij luisteraar Mieke wringt het nog altijd. “Mijn broers, zussen en ik waren tussen vier en zestien jaar oud toen mijn moeder overleed. Er is nooit over gepraat. Dat gebeurde niet in de jaren tachtig. Het is een levenslang trauma dat nog altijd moeilijk ligt. Een kind heeft erkenning nodig. Een ouder verliezen is niet onoverkomelijk. Maar dat wordt het wel als je er niet over kan praten.”

Een sterretje aan de hemel?

Volgens Sarah Smet van de vzw Missing You is het heel belangrijk om bij een overlijden eerlijk te zijn tegen kinderen. Ook als ze nog jong zijn. “Als een familielid al een tijdje ziek is, dan weten kinderen dat. Het heeft geen zin om het mooier te maken dan het is. Kinderen verdienen het om serieus genomen te worden. Ook bij een plots overlijden moet je de zaken benoemen zoals ze zijn.”

Is het dan fout om te spreken van een sterretje aan de hemel? “Het risico bestaat dat kinderen hierrond gaan fantaseren en er mogelijk foute beelden door krijgen”, vindt Sara Smet. “We hebben de reflex om kinderen in bescherming te nemen. Maar als je de dingen verbloemt, dan voelen ze dat.”

“Sommige kinderen willen graag exact weten wat er is gebeurd. Ze willen betrokken worden. Dat kan door ze mee te nemen naar het groeten. Of naar de begrafenisplechtigheid. Hoe klein ook, geef een kind de mogelijkheid om afscheid te nemen.”