WEEK 1: Militaire uitrusting

vr 27 jun. - 7:48

Forten, bunkers, loopgraven en kanonnen.... Zij bijten de spits af in onze reeks over de eerste wereldoorlog.

Forten, bunkers, loopgraven en kanonnen.... Zij bijten de spits af in onze reeks over de eerste wereldoorlog.

Aflevering 1: Een fort om te oefenen

Als je het over WOI hebt – dan moet je het natuurlijk ook over de forten hebben. Er zijn er veel – teveel misschien wel om allemaal te bezoeken. Daarom dat ik twee opmerkelijke forten voor jou selecteer. Het ‘binnenfort’ van Edegem en het ‘oefenfort’ van Kapellen dat diende als voorbeeld voor de forten van de buitenste fortengordel.

Het oefenfort moet je weten liggen of je vindt het nooit. Het ligt in het stuk heide op de grens van Kapellen, Kalmthout en Brasschaat. Geen weg of pijl die je ernaar toe leidt. In the middle of nowhere staat een massief betonnen constructie die de Belgen meer dan 100 jaar daar hebben gezet. De bedoeling was om te kijken of het bestand was tegen de wapens en bommen die er toen bestonden. En jawel hoor, het fort hield stand onder al dat gevuur – al zie je hier en daar wel wat beschadigingen in de meters dikke betonnen muren en gewelven. En dus werd op basis van deze constructie de buitenste fortengordel gebouwd met de forten van bijvoorbeeld Sint-Katelijne-Waver, Kessel en Duffel om er maar een paar te noemen. Het Belgische leger wist toen niet dat bij het begin van de oorlog de Duitsers veel zwaardere artillerie hadden ontwikkeld en dat deze forten binnen de kortste keren aan flarden schoot. De befaamde dikke Bertha bom met een kaliber van 42 cm als absoluut toppunt.

Tegen die bom was het oefenfort ook nooit bestand geweest, weet Jan Ingelbrecht – een geboren en getogen Kapellenaar die het verhaal van het oefenfort nog kan vertellen. “Want heel veel mensen lopen hier voorbij, zonder te weten wat dit precies is” zegt ie. Wel, daar brengt Radio 2 Antwerpen vanaf nu verandering in – want met deze uitzending kent iedere luisteraar het verhaal ook. Nu alleen het fort zelf nog vinden – we dagen je uit.

Alfevering 2: Het binnenfort van Edegem – executieplaats

De binnenste fortengordel was er eerst. Er waren in totaal 8 zogenaamde Brialmontforten: Wijnegem, Wommelgem, Borsbeek, Mortsel, Edegem, twee in Wilrijk en dat van Hoboken. Ze staatn er nog allemaal behalve één – het fort van Wijnegem – daar staat nu een shoppingcentrum van Wijnegem.

De forten worden onderling verbonden door wat men in de volksmond ‘De Krijgsbaan’ noemt. Een naam die niet toevallig gekozen is.

Het fort van Edegem is net als de andere forten van de binnengordel redelijk goed bewaard gebleven. Meer nog, het zou het fort zijn dat nog het meest in de originele staat is. Het bakstenengebouw is mooi gemetst met versieringen hier en daar. Fort 5 heeft trouwens tijdens de eerste wereldoorlog amper een schot gelost. Net zoals de andere Brialmontforten rond Antwerpen was het fort eerder nutteloos tijdens de belegering van Antwerpen. Het was namelijk gebouwd in rond 1860. Het was toen betand tegen de artillerie van die tijd. Maar 50 jaar later waren de kanonnen zo zwaar geworden dat de bakstenen muren van de forten geen weerstand konden bieden. De kanonnen van de Belgen waren trouwens minder zwaar dan die van de Duitsers – die zeker met hun ‘dikke Bertha’ van 420mm bijna letterlijk de forten platwalste.

Na de overgave van Antwerpen en de forten, bezette de Duitse macht niet alleen de stad maar ook de forten. Fort V was zelfs het decor van executies, uitgevoerd én bevolen door de bezettingsmacht. 16 Belgische ‘spionnen’ vonden er de dood voor het vuurpeleton. Ze werden zelfs in het fort begraven. Na de oorlog werden ze opgegraven en verplaatst.

Meer info http://www.fortengordels.be/forten/fort-5

Voor een rondleiding in het fort of voor meer informatie www.edegem.be of een mail naar cultuur@edegem.be

Aflevering 3: De kanonnen

Veel kanonnen die tijdens WOI gebruikt zijn geweest – vind je niet meer. De meeste zijn na de oorlog door de Duitsers meegenomen of tijdens de vlucht van de Belgen uit de forten vernietigd. Na de oorlog zijn er ook heel wat kanonnen gesmolten. Een dikke Bertha Kanon – waar de Duitsers onze forten mee hebben aangevallen blijkt al helemaal onvindbaar. Er zou er nog één van bestaan in een Oostenrijks museum.

In het artilleriemuseum van Brasschaat staan er nog een paar Belgische kanonnen. Het is te zeggen; kanonnen die door de Belgen tijdens de eerste wereldoorlog gebruikt zijn maar ze zijn gemaakt door de Duitsers. Toen we onze forten moesten bewapenen, in het begin van de 20^ste eeuw – bestelde het Belgische leger heel wat kanonnen bij ‘Krupp’ – een Duitse wapenfabrikant. De levering van die kanonnen liet lang op zich wachten. Meer nog, niet alle kanonnen werden ook effectief geleverd. De reden voor de vertraging ligt voor de hand, achteraf bekeken.

In het artilleriemuseum staat zo’n Krupp monster. Een monster inderdaad- want het ding is gigantisch groot. Het stond op één van de forten van de Antwerpse fortengordel. Een Duits kanon dus dat vuurde op euh – tja Duitsers.

Meer info: Gunfire Museum – Kwartier West – Kapellei 59 – 2930 Maria Ter Heide of janssens.jos@telenet.be

Aflevering 4: Bunkers

Ten Noorden van Antwerpen en ook langs het Kanaal richting Turnhout struikel je bijna over de talrijke bunkers. Meer dan 800 stonden er 100 jaar geleden. En nu staan er nog een heleboel verspreid over het landschap. Het zijn geen Belgische bunkers maar Duitse. Ze zijn gebouwd tijdens de bezetting omdat de Duitsers schrik hadden dat de geallieerden via het ‘neutrale’ Nederland België zouden binnenvallen.

En dus werden er massaal loopraven en bunkers gebouwd. De plannen waren weliswaar Duits maar de bouw gebeurde vaak door Belgische handen. Want in de buurt van de grens werden heel wat werkkrachten opgevorderd.

Dat je toen al van Duitse ‘gründlichkeit’ kon spreken leidt geen twijfel want de bunkers staan er 100 jaar later quasi nog ongerept bij. En om zo’n ding te laten verwijderen heb je niet allen heel zwaar en specifiek materiaal nodig maar ook heel wat centen. Vandaar dat men de moeite niet doet en ze dus dan maar laat staan.

Pittig detail: alle beton en werkkrachten ten spijt, hebben de bunkers in WOI nooit dienst gedaan. Er is nooit een schot gelost omwille van de eenvoudige reden dat er nooit een poging ondernomen is om via Nederland België binnen te vallen.

Meer info: http://www.provincieantwerpen.be/publicaties/vrije_tijd/cultuur/erfgoed/...

http://www.provincieantwerpen.be/vergetenlinies

http://www.antwerpen1914-1918.be/pagina/boek-duitse-linies-antwerpen

Aflevering 5: Loopgraven

Waar een bunker staat ligt een loopgraaf en andersom. In onze provincie ligt nog meer dan 10 kilometer ‘originele’ loopgraaf. En daar mogen we best fier op zijn want de loopgraven die je in de Westhoek kan bezoeken zijn reconstructies. Het grote verschil is wel dat in ‘onze’ loopgraven nooit één schot gelost is. En ‘onze’ is misschien ook verkeerd gekozen – want het waren de Duitsers die tijdens de bezetting een loopgravenlinie aanlegde van Knokke tot in Limburg. Ze vorderden wel plaatselijke arbeiders op om de loopgraven te graven.

In het noorden van onze provincie kom je in de bossen van Kapellen, Brasschaat, Stabroek, Kalmthout enz… stukken loopgraaf tegen. Ze zijn nu wel wat opgehoogd omdat er jarenlang bladeren in zijn gevallen, maar hier en daar sta je wel 1m80 ‘diep’ en heb je een idee van hoe het er 100 jaar geleden moet hebben uitgezien.

Boswachter John Otten en zijn collega’s zijn nu druk in de weer om de loopgraven en de bunkers van het Mastenbos in Kapellen, iets of wat proper te maken en vooral de bunkers opnieuw open te maken zodat het grote publiek er vanaf 12 oktober in kan rondlopen.

Meer info vind je op www.natuurenbos.be

mis niets!

WEEK 1: Militaire uitrusting

Naar overzichtspagina "Van Antwerpen tot Zeppelin"

Naar overzichtspagina "De Groote Oorlog"

Meer zoals dit...

Blijf op de hoogte

Volg ons op

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief