Zelzate: fotograaf Alexander Dumarey bezoekt Klein Rusland
za 26 jan. - 9:00
Net buiten Zelzate, tussen de N49, het Kanaal Gent-Terneuzen en het grootste zonnepaneelpark van België, ligt Klein Rusland. De wijk maakt vandaag een ietwat mistroostige indruk. Het is stil op straat, de winkels en cafés zijn al jaren gesloten en zowat een derde van de huizen staat leeg en is dichtgetimmerd. Ooit was het een arbeidersparadijs, nu is het een wijk die op het punt staat te verdwijnen.
De opvallende naam Klein Rusland verwijst naar twee Russen die betrokken zijn bij de oprichting van de wijk. De eerste is Dimitri Peniakoff, oprichter van een nabijgelegen fabriek en stichter van de nieuwe wijk. De tweede is Alexis Veretennicoff, Russische vluchteling en eerste bewoner van de wijk.
Begin 20ste eeuw neemt de industriële groei aan het kanaal Gent-Terneuzen een hoge vlucht. Aan de rand van Zelzate vestigen zich verschillende grote chemische bedrijven. Maar waar gewerkt wordt, moet ook gewoond kunnen worden. Onder impuls van Peniakoff vat de lokale huisvestingsmaatschappij, de Société Coopérative Locale des Habitations à Bon Marché de Selzaete, het plan op om aan de rand van het industriegebied een nieuwe arbeiderswijk te bouwen.
Architect Huib Hoste en planner Louis Van der Swaelmen tekenen een moderne tuinwijk met strakke, kubistisch geïnspireerde huisjes. In het plan is ook een watertoren en een huis voor vrijgezellen voorzien. De aanleg van Klein Rusland gaat in 1921 van start. De eerste woningen van het project zijn nog redelijk traditionele ontwerpen, met bakstenen gevels en zadeldaken. De latere huizen zijn moderner, met betonnen gevels en platte daken.
Peniakoff stelt Veretennicoff aan als bouwopzichter. De voormalige gouverneur van de provincies Kiev en Kostroma, en vertrouwensman van de laatste tsaar, was enkele jaren eerder Rusland ontvlucht tijdens de Russische revolutie. Veretennicoff en zijn vrouw, de Servische prinses Vera Ratch, zijn de eerste bewoners van de nieuwe wijk.
Het Russische koppel zal nooit volledig kunnen aarden in België. In 1927 stapt Veretennicoff uit het leven. Hij is 67 jaar oud. Prinses Vera blijft alleen achter. Ze vereenzaamt en komt het huis amper nog uit. 5 jaar later wordt ze dood aangetroffen in haar bed.
Begin jaren 50 verandert de wijk drastisch van uitzicht. De betonnen huisjes zijn uit goedkoop, ietwat minderwaardig materiaal gebouwd en er duiken steeds meer lekken en andere problemen op. Daarom krijgen alle betonnen woningen een nieuwe gevel in baksteen, die gewoon voor de oude wordt gemetst. In de decennia daarna worden de huisjes nog meerdere keren aangepast. Ze lijken nu amper nog op hoe Hoste ze oorspronkelijk ontworpen had.
Op 29 juni 2018 beslist de Vlaamse Regering dat Klein Rusland moet verdwijnen. De huisjes zijn versleten, de wijk zit ingesloten tussen wegen en industrie, en er staat net op die plek een nieuwe tunnel onder het kanaal op de planning. De komende tien jaar moeten de 160 gezinnen die er nog wonen, verhuizen. Daarna verdwijnt de eerste modernistische tuinwijk van België na bijna 100 jaar van de kaart.
