Zo ga je om met jaloezie binnen je relatie

“Als ik met mijn man op stap ga, dan kan ik het niet laten: ik hou in de gaten naar welke vrouwen hij omkijkt, en omgekeerd, welk concurrenten (want zo zie ik ze dan) mijn knappe vent – ja, want hij mag er wezen - nastaren. En dat maakt een ongelofelijk vervelend gevoel bij me wakker: ik word dan de jaloerse echtgenote. Is dat wel normaal?" 

Veel mensen zullen zich wel herkennen in Erika’s mail. En zo lang jaloezie binnen de perken blijft en het geen obsessie wordt, lijkt het me wel ok. Maar waar komt dat gevoel toch vandaan? De Madammen gingen op zoek naar antwoorden bij Dirk Draulans, bioloog en journalist, en Rika Ponnet, relatietherapeute. 

Het ontstaan van jaloezie 

"Apen hadden meerdere partners", weet Dirk Draulans, "maar vanaf een bepaald moment evolueerde polygamie naar monogamie. Monogamie brengt jaloezie met zich mee. Een relatie creëert immers vaak een conflictsituatie. Het vrouwtje doet er alles aan om te voorkomen dat de vader van haar kind het niet afbolt, een mannetje daarentegen wil ervoor zorgen dat hij zich alleen inzet voor zíjn kleine en niét die van een ander. Jaloezie komt, met andere woorden, voort uit het trachten te vermijden van zo’n conflicten – of ook, het op afstand houden van concurrenten."

"De meeste dieren hebben geen reflexen tot jaloezie, omdat hun samenlevingspatroon dat, in tegenstelling tot bij de mensen, niet in de hand werkt. Jaloezie is eerder iets typisch menselijk."

"Wel wordt soms gezegd dat zangvogeltjes jaloers gedrag vertonen. Ook gaan er verhaaltjes de ronde dat een hond soms jaloers kan zijn op een andere hond, wanneer die aandacht krijgt van zijn baasje. Maar kunnen we dat ook echt jaloezie noemen of gaat dat te ver? Ik denk eerder dat het gaat om competitief gedrag."

Vrouwtjes vs. mannetjes

"Jaloezie kent verschillende facetten. Zoals eerder gezegd, zal een mannetje eerder jaloers reageren, wanneer de kleine van zijn vrouwtje niet van hem is. Een vrouwtje daarentegen zet zich uit jaloezie vaak voor de volle 100% in om ervoor te zorgen dat haar mannetje het niet afbolt.

Mannetjes kunnen op andere mannetjes jaloers zijn. En vrouwtjes op andere vrouwtjes: "Dat heeft alles te maken met succesfactoren, met de competitieve menselijke aard. Wij willen ons steeds aanbieden als een 'aantrekkelijke affiche'. We vergelijken ook continu met anderen. Dat is een kwestie van na-ijver, iets wat uiteraard vergelijkbaar is met jaloezie. We zijn vaak gefrustreerd door de aanwezigheid van een ander waaraan we niet kunnen tippen en net dat maakt ons jaloers."

Als jaloezie ontstaan is door een jarenlang durend aanpassingsproces, zal het dan ook weer op historische wijze, na een aantal aanpassingen, verdwijnen? "Het ziet er hoe langer hoe minder naar uit dat jaloezie plots in graad zal verminderen. Dat heeft alles te maken met de hedendaagse maatschappij. Die maatschappij zorgt er immers voor dat we steeds langer bij dezelfde partner blijven. Dat beschermende effect van monogamie wekt jaloezie op. Stel dat we terug zouden keren naar het systeem van de apen, wat nogal onwaarschijnlijk is, dan zou jaloezie natuurlijk vanzelf sterk verminderen." 

Veel voorkomende oorzaken

Rika Ponnet werkte de voorbije jaren met duizenden singles en verzamelde op die manier een schat aan kennis en ervaring: "Jaloezie ontstaat in de eerste plaats door openlijk gedrag van de partner: flirten met een ander, overspel, maar ook overmatig werken, niet voldoende thuis zijn, sterke(re) band met vrienden, ouders – kortom, mensen waarmee ook intimiteiten worden gedeeld. Zo’n zaken kunnen uiteraard een gevoel van jaloezie de kop doen opsteken; ze worden snel ervaren als bedreigend en onaangenaam."

"Jaloezie hoeft echter niet meteen gelinkt te worden aan een negatieve emotie. Het is integendeel ook een gezonde emotie, als het de kop opsteekt wanneer er iets/iemand is die een bedreiging vormt voor de relatie en er eventueel voor zou kunnen zorgen dat de relatie op termijn stuk gemaakt wordt. Op die manier is jaloezie “de waakhond” van je relatie."

"Regelmatig zijn mensen ook jaloers zonder dat er een echte duiding voor is. Vaak reageren die mensen dan ook overmatig jaloers. Dat zou alles te maken hebben met de manier waarop je in je relatie staat: als je angstig bent van nature uit of te snel een bedreiging ziet in anderen, zal je overmatig gevoelig reageren en wellicht ook overmatig gaan claimen. Emotie ondermijnt dan je relatie en kan hem stuk maken." 

Het effect van jaloezie

Jaloezie heeft vaak een beschermend effect. Er heerst het gevoel dat er iets is dat de relatie bedreigt. Zo’n portie gezonde jaloezie kan dan de relatie redden: "Wanneer we te maken hebben met ziekelijke jaloezie, dan wordt liefde vaak terreur. Je realiseert dan net wat je wil vermijden, namelijk dat je partner minder graag bij je is, omdat je steeds spoken ziet en extreem angstig bent. Zo’n gedrag kan erg vermoeiend zijn voor je partner: hij ervaart je als overmatig claimend. Dat soort jaloezie wordt veroorzaakt door een laag zelfbeeld, gepaard met weinig vertrouwen en dus ook weinig vertrouwen in het feit dat je partner je graag ziet, wat uiteraard dan weer resulteert in verlatingsangst."

Jaloezie is een gezonde emotie in die zin dat ze de functie heeft van “waakhond” van je relatie. "Je relatie is immers één van de belangrijkste dingen die je hebt, want je hebt er veel tijd en energie in gestoken en er ook veel in geïnvesteerd. Jaloezie is dus gezond als er effectief een bedreiging is. Het is dan een soort van natuurlijk alarmbelletje. Bovendien geeft zo’n gezonde portie je partner vaak extra het gevoel dat je echt van hem of haar houdt."

Omgaan met een jaloerse partner

Meestal heb je de neiging om conflicten te vermijden en voor een deel mee te gaan in de jaloezie van je partner. "Het is echter niet gezond om je aan te passen en de jaloezie steeds te bevestigen, want zo voed je net dat er wat van aan is. Je probeert discussie wel best te vermijden, want dat helpt je niet vooruit. Verweer voedt immers wantrouwen en leidt tot eindeloze discussies. Best zeg je gewoon rustig aan je partner hoe de zaken ervoor staan en wat kan en niet kan: bijv.: “wees maar niet ongerust, ik heb voor jou gekozen?”

Hoe kan je je jaloezie verminderen? Hoe kan je dan omgaan met je eigen jaloezie? "Normale jaloezie mag je gerust accepteren, maar met dwangmatige jaloezie moet wel opgepast worden. Erover praten, eventueel in therapie, helpt! Alleen blijven met je gepieker helpt immers niet."

"Een goede relatie wordt opgebouwd uit conflicten. Dat schept emotionele verbondenheid en houdt een relatie ook in stand. Wanneer je onverschillig ten opzichte van mekaar bent, dan kan je niet meer spreken van een relatie. De ander kan je dan niet meer echt schelen. De jaloezie is misschien wel weg, maar dat betekent dan meestal ook wel het einde van je relatie."