Over huizen, vruchtgebruik, kinderen en... geld

Ik ben getrouwd zonder huwelijkscontract en ik heb een huisje dat wij verhuren van voor het huwelijk - dat is mijn eigendom. Mijn man is na mijn overlijden vruchtgebruiker, mijn kinderen wettelijke erfgenamen. Kan of mag mijn man mijn huis verkopen, stel dat hij in financiële problemen komt te zitten of stel dat hij last heeft met de huurders? En zo ja, hoe zit het met de opbrengst, moet hij verplicht een deel beschikbaar houden voor de kinderen of mag hij alles gebruiken?

Notaris Marc Sobrie geeft antwoord:

Onze luisteraarster kent inderdaad haar erfrecht. Aangezien zij gehuwd is zonder huwelijkscontract, zal bij haar overlijden haar echtgenoot enkel het vruchtgebruik bekomen op haar nalatenschap. En vruchtgebruik betekent dat de man het verder mag verhuren en die huurinkomsten volledig mag houden, of hij mag het later bijvoorbeeld zelf gaan bewonen. Maar het blijft bij dat vruchtgebruik, de kinderen zijn namelijk de naakte eigenaars, wat dan ook meebrengt dat de weduwnaar niet kan verkopen zonder toestemming van de kinderen. Indien zijn kinderen akkoord gaan, dan zal er in principe een verdeling van de koopsom zijn. De weduwnaar kan dan de waarde van zijn vruchtgebruik krijgen, en de kinderen de waarde van de naakte eigendom. Het is immers logisch dat de waarde van zijn vruchtgebruik afneemt naarmate hij ouder wordt.

Onze luisteraarster specifieerde dat het ging over haar eigen woning. Zou het anders zijn mocht het gaan over een gemeenschappelijke woning?

Neen, als er geen huwelijkscontract is, worden de kinderen bij overlijden van een der echtgenoten evengoed naakte eigenaar. Weliswaar dan maar voor de helft (de andere helft is volle eigendom van de overlevende echtgenoot), maar de overlevende echtgenoot kan dus evenmin verkopen zonder akkoord van de kinderen, en dus mits dan eventueel hun aandeel in de verkoopprijs uit te betalen.

Ons programma vindt toch meestal wel een oplossing voor het probleem van onze luisteraars; wat kunnen we in deze situatie voorstellen?

Eenvoudig en niet duur, namelijk een huwelijkscontract maken. Wanneer het gaat over een eigen goed van de vrouw, kan zij het met een huwelijkscontract in de gemeenschap brengen. Bijkomend wordt dan een clausule opgenomen, die we een keuzebeding noemen, en waardoor de langstlevende de mogelijkheid heeft om bij overlijden van de eerste om het even welk goed uit die huwelijksgemeenschap volledig voor zich te houden. De kinderen bekomen er dan nog geen deel in, en de langstlevende kan dan ook zonder hun toestemming verkopen en de koopsom behouden.

En wanneer het een gemeenschappelijk goed is?

Dan moeten we evengoed een huwelijkscontract maken (of een oud contract eens laten nakijken en aanpassen), natuurlijk niet om het in te brengen, want het is gemeenschappelijk, maar om het keuzebeding op te nemen in het contract.

We moeten natuurlijk altijd voorzichtig zijn. Daarom, als het gaat over de inbreng in de gemeenschap van een eigen goed door één der echtgenoten alleen, moeten we er rekening mee houden dat het ooit tot een echtscheiding kan komen, en dus in het huwelijkscontract voorzien dat in dat geval het eigendom voor iedere verdeling terugkeert naar de inbrengende echtgenoot. En verder moeten we er ook rekening mee houden dat die inbreng in de gemeenschap ten overstaan van de kinderen van de inbrengende echtgenoot ten belope van de helft wordt beschouwd als een schenking, en dus eventueel aanleiding kan geven tot verrekening.