Tentoonstelling over kant: 'PiKANT!'

'PiKANT!' is een driedelige tentoonstelling. "In het eerste deel beschouwen we kant als een levensdraad", vertelt curator en kunsthistoricus Katharina Van Cauteren. "We nemen de bezoeker mee op een traject van de geboorte, met doopkleertjes, tot aan de dood, met rouwkant. En alles wat daartussen zit!”

Doopkleren van de familie Huts

“Doopkleertjes waren vaak emotioneel geladen”, weet Katharina. “Ze werden gemaakt van al bestaande kanten kleren. Zoals de trouwjurk van de moeder.”

In de tentoonstelling hangt ook een speciaal exemplaar. “Het is een doopjurk die werd gemaakt van het priestergewaad van kardinaal Goossens. Dat is de man die ooit de eerste steen heeft gelegd van de Basiliek van Koekelberg. Én: alle kinderen van Fernand Huts zijn in dat kleed gedoopt!”

Lees verder onder de foto's.

“Kinderen bezeerden zich soms aan kant!”

“Kinderen werden vroeger beschouwd als miniatuur-volwassenen”, vertelt de kunsthistoricus Katharina. “Vooral de meisjes werden volledig uitgedost, zoals de moeder. Met korsetten, kapjes, schortjes, alles erop en eraan.”

Die kapjes en schortjes waren rijkelijk afgezet met kant, en waren eigenlijk helemaal niet bedoeld om in te spelen. “In tegendeel!” voegt Katharina toe. “Die kant was vaak zo stijf opgesteven, dat je je daaraan kon kwetsen. Voor je het wist, haalde je met je kraag de wang van je speelkameraadje open.”

Trouwjurken met een trieste noot

De tentoonstelling heeft een uitgebreide collectie trouwjurken. “Vooral uit de 19e eeuw, maar ook een paar uit de 20e”, verduidelijkt Katharina. De jurken zijn allemaal in perfecte staat… En daar zit eigenlijk een droeve kanttekening aan: ze zijn bijna allemaal nooit gedragen.

Lees verder onder de foto.

Katharina Van Cauteren: “Wat de meest romantische ruimte zou moeten zijn in de tentoonstelling, is dus eigenlijk een ruimte met heel droevige verhalen.”

“Van één jurk weten we heel zeker hoe het komt dat die nooit is gedragen. Het is een jurk die gemaakt werd door de Aalsterse familie De Saedeleer. Dat gebeurde aan de vooravond van de tweede wereldoorlog, maar toen stond dus plots de hele wereld in brand… En de bruid kon de jurk niet meer betalen.”

“Dit reiskoffertje is een familiestuk”

Boven in de tentoonstelling, ligt ook een stuk met emotionele waarde voor de kunsthistoricus. “In de 17e eeuw was kant kostbaarder dan diamant. Het werd dan ook over de hele wereld geëxporteerd. En dit koffertje, daar hangt veel emotionele waarde aan voor mij”, begint ze haar verhaal.

Lees verder onder de foto.

“Ik heb het gekregen van mijn grootmoeder, die ondertussen 92 is. Zij heeft het dan weer gekregen van haar overgrootmoeder. De zus van haar overgrootmoeder, die was kanthandelaar. Niet de eerste de beste, maar hofleverancier! Ze leverde niet alleen aan Belgische prinsen en prinsessen, maar ook internationaal. Het was een moderne vrouw, dus wanneer ze reisde, deed ze dat met de trein… En de kant vervoerde ze in dit koffertje!”

Zo zijn er nog veel verhalen, volgens Katharina. “Met hoe meer mensen ik praat, hoe vaker ik hoor van ‘Wij hebben ook nog iemand in de familie gehad die kant maakte!’. Kant is dus ook iets emotioneels. Het is iets ‘van ons’. Onze gedeelde verhalen worden hier verteld.”

Opkomst van lingerie in de ‘Roaring Twenties’

Het tweede deel van de tentoonstelling bevindt zich in de kelder en gaat over kant en lingerie in de 20e eeuw. Oost-Vlaams bedrijf Van de Velde leverde daarvoor zowel archiefstukken als hedendaagse designs. 

Lees verder onder de foto.

“Van de Velde is opgericht in 1919. We bestaan dus 100 jaar!” vertelt Greet Van de Velde. “Mijn grootouders hebben het bedrijf opgericht meteen na de ellende van de eerste wereldoorlog. Het was toen een klein korsettenatelier.”

“De ‘Roaring Twenties’ brachten de lingeriewereld in een stroomversnelling. Gedaan met de korsetten! Vrouwen wilden niet meer ingesnoerd worden, ze wilden vrij zijn en kunnen bewegen zoals mannen. Coco Chanel en Christian Dior waren belangrijke pioniers in de ‘bevrijding’ van de vrouwen”, weet Greet.

Revolutionaire kantmachines

“Aan de korsetten was weinig kant, vroeger. Maar geleidelijk aan werd kant goedkoper en werd het ook gebruikt voor lingerie. En dat gebeurt nu nog steeds”, verduidelijkt Greet.

“We gebruiken nu natuurlijk geen gekloste kant meer, maar kant uit Calais. Dat wordt geproduceerd op machines van 200 jaar oud. Dat is dus nog redelijk ambachtelijk! Het proces is over de jaren dus wel gemechaniseerd, maar niet gerobotiseerd.”

“De eerste kantmachines dateren dus uit de 18e eeuw!” voegt Katharina Van Cauteren toe. “Dat is ongelofelijk vroeg in de industriële evolutie… Dat toont aan hoe belangrijk kant toen was.”

Goedkope kant uit China

De kantindustrie is vandaag heel bedreigd, volgens Katharina. “De meeste kant wordt nu geproduceerd in China. Niet op de traditionele manier, maar het wordt gekopieerd en goedkoop gebreid… Dat is het lot van de Europese textielindustrie, zeker?!”

Lees verder onder de foto's.

Pikante Spaanse lingerie

Van de Velde heeft drie lingeriemerken: PrimaDonna, Marie Jo en het minder bekende Andres Sarda. Greet Van de Velde: “Dat laatste merk is een Spaans merk dat we 15 jaar geleden hebben overgekocht. Alles wordt in Barcelona ontwikkeld. We noemen het een beetje onze ‘Spaanse furie’.”

Op ‘PiKANT!’ worden een paar unieke stukken van Andres Sarda tentoongesteld. “Ze zijn heel pikant, het zijn geen producten om te dragen. Ze werden ontwikkeld voor op de catwalk. Het is echt haute couture!”

Kant als kunst

Tot slot gaat het derde en laatste deel van de tentoonstelling over kant als kunst, vandaag. Dat deel bevindt zich buiten en bevat verschillende kunstinstallaties. “Kant is terug van nooit weggeweest. Tot vandaag blijft het herontdekt worden door kunstenaars. Ze hebben er monumentale kunstwerken mee gemaakt!” vertelt curator Katharina Van Cauteren.