Ladybiker Katleen verkent de landlopersroute: "Een stevige brok geschiedenis in een prachtig landschap"

Het landschap in Merksplas-Kolonie is uniek. Je vindt er kaarsrechte dreven en monumentale gebouwen. Vroeger leefden op deze plek landlopers. Dat waren mensen die verplicht naar de Kolonie werden gestuurd omdat ze arm waren, bedelden of overlast veroorzaakten. Het systeem bleef bestaan tot 1993. Toen werd de wet op de landloperij afgeschaft. Vandaag is de site in Merksplas het startpunt van een geweldige fietsroute.

Een groene lus in een fascinerend gebied

De landlopersroute is een fietsroute van 57 kilometer. Al kan je ze ook inkorten tot 41 kilometer zonder dat je belangrijke punten overslaat. 

De fietstocht is één lange groene lus die je langs de vier gevangenissen en voormalige Koloniën van de Noorderkempen brengt. Je start aan de gevangenis in Merksplas en je passeert de kapel, de grote boerderij en de landlopersbegraafplaats. Langs de statige, kaarsrechte dreven fiets je verder tot in de rijksweldadigheidskolonie van Wortel. Uiteindelijk voert de route je verder langs de kapel in Rijkevorsel-Achtel, het stadhuis van Hoogstraten en het Turnhoutse vennengebied. 

Wie liever een kortere route fietst, kan een kijkje nemen op de website van toerisme Merksplas. Je vindt er ook een pak wandelroutes die je op je eentje kan verkennen of die je samen met een gids kan stappen. 

Tip: het bezoekerscentrum en gevangenismuseum

Als je op deze plek rondfietst, geraak je gegarandeerd gefascineerd door de verhalen van de voormalige landlopers en de gevangenen. Je kan meer over die mensen te weten komen als je een bezoek brengt aan het gevangenismuseum of aan het bezoekerscentrum.

Het gevangenismuseum is gelegen in de kelders van de kapel van de kolonie. Je kan er geleide rondleidingen krijgen waarbij je meer leert over de geschiedenis van gevangenissen en het bestraffen van misdrijven. 

Het bezoekerscentrum 'Kolonie 5-7' vind je in de voormalige Varkensstal van de Grote Hoeve. Hier leer je meer over het ontstaan van de Koloniën. Je ontdekt er de persoonlijke verhalen van landlopers. Naast het bezoekerscentrum is er een grote brasserie waar je kan genieten van een welverdiende pauze. 

Waarom Koloniën? 

In het begin van de 19e eeuw begon men in de Noordelijke Nederlanden met een experiment. Om komaf te maken met armoede bedacht men het systeem van Koloniën. Daarvoor werden er grote, onontgonnen stukken land opgekocht met als doel om de grond te laten bewerken door landlopers en families in armoede. Door hen samen te brengen, wilde men de mensen aan landbouw leren doen, discipline bijbrengen en kinderen school laten lopen. 

Er worden ook twee Koloniën opgericht in de Zuidelijke Nederlanden: één in Merksplas en één in Wortel. Men wilde de landlopers er op het rechte pad houden. Dat mag je letterlijk nemen: de kaarsrechte dreven en open landschappen refereren naar een leven waarin orde, tucht en hiërarchie uiterst belangrijk waren.

Het systeem van de kolonie bleef bestaan tot 1993. Toen werd de wet op de landloperij in België afgeschaft. Het uitgestrekte gebied in de omgeving van Merksplas dreigde te versnipperen en verloren te gaan. Gelukkig gebeurde dat niet. Vandaag is het een fiets- en wandelparadijs.