Is weidemelk gezonder en beter voor de boer en voor de koe?

Wat is weidemelk precies? 

Weidemelk is melk die komt van koeien die minimaal 120 dagen per jaar minstens zes uur per dag in de wei grazen. De koeien grazen buiten als de weersomstandigheden het toelaten: als het niet te nat is of te koud of te heet. In de winter staan de koeien sowieso op stal, dan is het te koud, maar ook dan levert het bedrijf weidemelk. Dat certificaat is het hele jaar geldig. 

Waar komt het idee van weidemelk vandaan?   

Het is oorspronkelijk een Nederlands concept. Het is in 2007 geïntroduceerd. Er was toen in Nederland een maatschappelijk debat: een koe hoort buiten in de wei. De Nederlandse Stichting weidegang is eigenaar van het logo: een koe op met een klavertje vier. Ondertussen bestaat dat logo al in een aantal talen.   

Het idee van weidemelk is van Nederland naar ons land overgewaaid. 
In Nederland hebben ze een heel mooie ruimtelijke ordening, met veel weiden rond de boerderijen. Maar hier is alles veel meer verstedelijkt. De weiden zijn veel meer versnipperd en liggen op grotere afstanden van de boerderijen, dus dat is niet zo evident.  

Een aantal boeren kunnen niet aan die criteria voor weidemelk voldoen. Maar meer en meer boeren bieden wel weidemelk aan. Als weidemelk niet zou gestimuleerd worden, zouden meer koeien altijd op stal staan.  

Hoeveel procent van de Belgische boeren produceert ondertussen weidemelk? 

2850 boeren in België neemt deel, dat is 42 procent van de boeren die zich laten certifiëren. Zij hebben het logo van weidemelk.  

In totaal staat 70 procent van de koeien buiten in de wei, maar er zijn ook heel wat boeren die dat weidemelk logo niet hebben om verschillende redenen. Ze doen niet de moeite om het logo te behalen, ze hebben het niet nodig of ze voldoen niet volledig aan het lastenboek.  

In heel Europa waren er in 2018 al 16800 boeren die het logo van weidemelk hebben. Dat gaat in stijgende lijn.   

Strenge controles op weidemelk

• De boeren worden gecontroleerd door onafhankelijke inspecteurs om te bekijken of ze aan de criteria voldoen, dat is een heel lastenboek. Jaarlijks wordt 40 procent van de boeren gecontroleerd, en de boer weet niet op voorhand wanneer.  
   
• De transportbedrijven moeten de weidemelk apart ophalen en niet mengen met andere melk. Ook daar is inspectie en certificatie.
   
• Er is een certificaat nodig bij verwerking in de zuivelfabrieken. Ze moeten een apart productieproces hebben en aparte verpakkingen, zodat geborgd is dat het effectief melk is van een boerderij gecertifieerd voor weidemelk.  
   
• Wie het product op de markt brengt moet ook nog betalen voor het gebruik van het logo. Dat is een Nederlands systeem en daar moet voor betaald worden. 

Wordt de boer beter betaald voor die weidemelk?   

De boer krijgt een premie. Hij wordt extra betaald door de bedrijven die de melkprijs uitbetalen. Maar hij moet er natuurlijk ook inspanningen voor doen.  
Campina bijvoorbeeld kiest ervoor om alleen nog Belgische weidemelk te verkopen in België en betaalt een premie aan de boeren die weidemelk kunnen leveren. Op die manier willen ze de boeren stimuleren om meer weidemelk te gaan produceren.   

Ook bij Milcobel betalen ze een meerprijs aan de boeren die weidemelk kunnen leveren. Dat is een coöperatie waar 40 procent van de Belgische melk opgehaald en verwerkt wordt. Een deel daarvan is weidemelk. De Brugge kaas en Nazareth kaas wordt bijvoorbeeld gemaakt van weidemelk. 

Inza en Olympia betalen de boeren ook meer voor weidemelk.   

Is weidemelk gezonder?  

Niet echt. De samenstelling is anders, maar de verschillend zijn zo klein dat je als mens geen positief gezondheidseffect kan halen door over te schakelen van (evenveel inname) van gewone melk naar weidemelk.   

Koeien die veel vers gras eten produceren melk die dubbel zoveel onverzadigde omega-3 vetzuren bevat in vergelijking met de gemiddelde  melk van vee dat in de stal ruwvoeders en een beetje  krachtvoer met granen kreeg). 

Omega-3 vetzuren zijn gezond. Ze worden in verband gebracht met een lager risico op hart- en vaatziekten en ze spelen een rol bij de hersenontwikkeling. Volgens de Hoge Gezondheidsraad doen we er goed aan gemiddeld 2 à 5 gram omega-3-vetzuren per dag te consumeren, een dosis die de meeste mensen volgens de recentste Voedselconsumptiepeiling niet halen.   

De verschuivingen in de vetsamenstelling lijken spectaculair – een verdubbeling van de hoeveelheid omega-3-vetzuren bij weidemelk, – maar zijn in werkelijkheid miniem. Voor een (volledige) liter volle melk gaat het om een verschil van 0,2 gram. Dus om via melk je omega-3 behoefte te dekken, zou je 10 liter volle melk per dag moeten drinken.  Dan eet je beter een vette vis, walnoten of lijnzaad(olie). Een positief gezondheidseffect van weidemelk is bijgevolg moeilijk aan te tonen.  

Is de koe blij in de wei?  

Het dierenwelzijn voor de koe wordt door wetenschappers onderzocht. Het antwoord van Leen Vandaele van het ILVO, het instituut voor landbouw, visserij en voedingsonderzoek is: “Het zal je ontgoochelen, maar we weten het eigenlijk niet. “ 

• Is de consument gelukkig? Als de koeien op de weide staan, dan zijn in ieder geval veel consumenten gelukkig. Als de consument voorbijfietst is die blij.
   
• Is de koe gelukkig in de wei?  Is er vers en mals gras?  Is het niet te heet? Als het te heet is kan een koe daar heel veel last van hebben. De ideale temperatuur voor een koe is 15°C en ze hebben het liever te koud dan te warm. Als de zon schijnt moeten ze voldoende schaduw hebben. 
   
• Is het slechter in de stal?  De gangbare stal in Vlaanderen heeft ook veel comfort bijvoorbeeld koematrassen en massageborstels.
   

Leen Van Daele van het ILVO: “Geluk meten bij een koe is sowieso een wetenschappelijke uitdaging, je kan aan de koe niet vragen of ze gelukkig is. Veel mensen posten in de lente filmpjes van koeien die vrolijk huppelen als ze na de lange winter weer buiten mogen in de wei.  Dat noemen we de weidedans. Ze huppelen als ze verrast zijn over een nieuwe situatie en de tweede dag dus niet meer. Ze huppelen evenveel als ze in een nieuwe stal worden binnengeleid. “