Collaborateurs opgesloten in leeuwenkooien Antwerpse Zoo

"Meteen na de bevrijding ontstond er in Antwerpen een volkswoede", vertelt historicus en rector van de UA Herman Van Goethem op Radio 2 Antwerpen. "Zoals op veel plaatsen werden ook in de stad vrouwen kaalgeschoren die amoureuze relaties hadden met Duitse soldaten. Sommige vrouwelijke gevangenen werden verkracht. Maar de meest schandelijke episode van die ongecontroleerde uitbarsting van geweld was de opsluiting van collaborateurs in de lege dierenkooien in de Antwerpse Zoo." Kort na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werden namelijk alle gevaarlijke dieren gedood zodat ze -bij een mogelijk bombardement- niet uit de zoo zouden ontsnappen.

"In de daaropvolgende dagen defileerden de Antwerpenaars langs de kooien. Ze beschimpten de collaborateurs achter de tralies en gooiden dingen naar hun hoofd. Die opsluiting heeft maar enkele dagen geduurd en moet je kaderen in een compleet machtsvacuüm", verduidelijkt Van Goethem. "Politie en gerecht waren na de chaos niet meteen slagkrachtig op het terrein. Er waren bovendien veel te weinig cellen voor de naar schatting zeventig- tot honderdduizend Belgen die tijdens de eerste bevrijdingsdaden voor collaboratie zijn opgepakt." (Lees verder onder de foto)

Protest tegen 'zwarten' in de kooi

Tot op de dag van vandaag leeft de historie in de geesten van vele oudere Antwerpenaars. "De groottante van mijn vrouw is 89 en vertelt nog steeds hoe ze als 16-jarig meisje niet begreep dat haar schoolvriendinnetjes de 'zwarten' gingen uitjouwen in de dierentuin. Zij walgde van het idee hoewel haar familie helemaal niet bij de collaboratie betrokken was. Ook toen al was er afschuw voor deze praktijk." En niet alleen bij gewone burgers. "Het gerecht kwam traag op gang in de chaos na de bevrijding maar wil de misselijkmakende vertoning in de zoo zo snel mogelijk stoppen. Dit druiste in tegen elke menselijke rechtsgang", aldus Van Goethem. "Zelfs voormannen van het verzet zoals Edward Pilaet stappen naar justitie om de opsluiting in dierenkooien aan te klagen. Na enkele dagen komt er een oplossing en worden de collaborateurs naar echte cellen gebracht."

Schandvlek in onze herinnering

Volgens Van Goethem toont dit verhaal aan dat herinnering belangrijk blijft. "Overal in Europa gebeurden op het einde van de Tweede Wereldoorlog afschuwelijke dingen. Geweldsrituelen bij een bevrijding zijn van alle tijden. Maar als je merkt dat zoiets gebeurt, moet je ingrijpen en ervoor zorgen dat die praktijken stoppen", zegt Van Goethem. "Het feit dat dit in Antwerpen niet meteen gebeurde na de opsluiting in de dierenkooien blijft een schandvlek. Die kunnen we nooit meer uitwissen, dat hoeft ook niet. Maar we moeten ze blijven herinneren omdat ze zo schandelijk is en plaatsen in de ruime context. Die volkswoede kwam voort uit de jarenlange bezetting en de dood van meer dan 50.000 Belgen tijdens de Tweede Wereldoorlog."