Strafpleiter Walter Damen over de assisenjury: "Ik zie juryleden vaak fysiek veranderen omdat ze hun taak zo ernstig nemen"

Je moet bekwaam zijn

In 2017 werd voor het laatst een lijst opgesteld met kanshebbers om in een assisenjury te zetelen. Nu gebeurt dat dus opnieuw legt Walter Damen uit: "Een burgemeester trekt twee cijfers. Die combineert hij of zij dan. Negen en drie worden dan bijvoorbeeld 39. Dan wordt er naar het rangnummer op de kieslijst gekeken. Als jouw rangnummer eindigt op 39, kom je in aanmerking om in een assisenjury te zetelen."

Maar daar stopt het niet. Je moet nog aan een aantal voorwaarden voldoen voor je in de poule van zo'n 90 mensen terecht komt die voor een jury wordt opgeroepen: "Je moet - zoals dat juridisch zo mooi wordt gezegd - ten volle 28 jaar zijn. Je mag ook niet ouder dan 65 jaar zijn. Je moet ook Nederlands kunnen en je mag geen veroordeling van vier maanden of langer op je strafregister hebben." 

Je kan ook gewraakt worden 

Wanneer die eerste filtering gedaan is, worden er dus 90 kandidaten opgeroepen om naar het justitiepaleis te komen. "Heel wat kandidaten hebben bij die oproeping al een doktersbriefje bij om niet te moeten zetelen. Ze zwaaien ook al eens met een attest van de werkgever waar staat dat ze tijdens de periode van het proces echt onmisbaar zijn op het werk. Daar wordt in de mate van het mogelijke rekening mee gehouden. Maar het is eigenlijk je burgerplicht om in een assisenjury te zitten."

Na deze stap kan het openbaar ministerie of de advocaten je ook wraken als jurylid: "Jouw profiel mag niet te dicht aanleunen bij een partij in het proces. Als er bijvoorbeeld een radiopresentator is vermoord, dan zal ik jou (Cathérine Vandoorne, nvdr) als advocaat wraken als je ook een radiopresentator bent. Een jurylid moet zo neutraal mogelijk staan tegenover de persoon die in de beklaagdenbank zit."

Voor het geld moet je het niet doen

Assisenprocessen duren meestal een paar weken. Je steekt er als jurylid dus wel wat tijd in. Daarom is er ook een vergoeding voorzien. Maar die is bewust laag benadrukt Walter Damen: "Dat ligt rond de 40 euro per procesdag. Maar geld mag niet je drijfveer zijn om in een jury te zitten. Het is je burgerplicht. De rechtspraak door een jury moet zo neutraal mogelijk zijn. Daarom dat je jezelf ook niet kan opgeven om in een jury te zetelen. Als je jezelf heel geschikt acht om recht te spreken ben je voor een stuk al niet meer neutraal." 

"Een jury moet eigenlijk een weerspiegeling zijn van de maatschappij. Een gezonde mix van leeftijden, geslacht en achtergronden is dus belangrijk."

Een assisenjury is een garantie op een degelijk proces

Damen is een groot voorstander van processen met een volksjury: "Ik heb meer dan 50 assisenprocessen gedaan. Daarvan zijn er zes geëindigd op een vrijspraak. Dat zeg ik niet om te stoefen. Ik wil daarmee aantonen dat zo'n lang en duur proces zijn nut heeft: het hele onderzoek wordt nog eens gevoerd tijdens zo'n proces. En dan komen er soms nieuwe zaken naar boven en kan iemand die onschuldig is ook effectief onschuldig worden bevonden. Bij assisenzaken is het belangrijk dat alles nog eens goed wordt bekeken. Het gaat om levensdelicten waarbij strenge straffen horen."

Rechtstreeks inspraak

Bij een assisenjury mogen de twaalf gezworenen dus recht spreken over een beschuldigde. Het is de enige manier waarop een gewone burger rechtstreeks bij justitie en rechtspraak wordt betrokken. Over het algemeen is de reactie van de juryleden na deelname aan een proces ook positief zegt Damen: "De meeste mensen starten twijfelden en weifelend aan zo'n proces. Ze zitten er eigenlijk niet graag. Maar tijdens het proces zie je juryleden veranderen, vaak ook echt fysiek. Ze nemen hun burgerplicht ernstig."

Het idee dat juryleden niet bekwaam zouden zijn om recht te spreken, is volgens Damen onzin: "Assisenprocessen afschaffen zou echt een slechte zet zijn. Dat je het systeem kan verfijnen en moderniseren, daar ben ik het over eens. Maar afschaffen zou een verlies voor onze rechtspraak zijn."